Μια νότα αισιοδοξίας

Γράφει η ΗΛΕΚΤΡΑ ΛΥΜΠΕΡΟΠΟΥΛΟΥ

Σε μια κρίσιμη για την Ελλάδα συγκυρία, εν μέσω ανακατατάξεων και σεναρίων για επικείμενες συγχωνεύσεις και εξαγορές στον τραπεζικό κλάδο, πραγματοποιήθηκε για τρίτη συνεχόμενη χρονιά το Banking Money Conference 2010 από την Ethos Media. Παρά το γεγονός ότι η οικονομική κατάσταση της χώρας διαγράφηκε με τα μελανότερα χρώματα, το γενικότερο συμπέρασμα των εργασιών ήταν ότι το τραπεζικό σύστημα μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξη και την ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας, αν και χαρακτηριστικές ήταν και οι διαμετρικά αντίθετες απόψεις των συμμετεχόντων αναφορικά με τον τρόπο. Το συνέδριο το οποίο τελούσε υπό την αιγίδα της Εθνικής Τράπεζας πραγματοποιήθηκε στο Athenaeum Intercontinental στις 28 Σεπτεμβρίου, με παρουσία εκπροσώπων του τραπεζικού κλάδου, ενώ ομιλητές ήταν στελέχη από ελληνικούς και διεθνείς χρηματοπιστωτικούς Οργανισμούς, αλλά και ακαδημαϊκοί.

Συγχωνεύσεις και σενάρια αναδιάρθρωσης του χρέους

Οι εργασίες ξεκίνησαν με τον Aryam Vazquez, Vice President Economist-Country Risk Global Emerging Markets της Wells Fargo, ο οποίος μέσα από τη βασική του ομιλία, αφού αναφέρθηκε στη δυσάρεστη οικονομική θέση που βρίσκεται η ελληνική οικονομία, υπογράμμισε τη θετική πορεία της δημοσιονομικής προσαρμογής, υποστηρίζοντας όμως ότι η Ελλάδα δεν θα επιστρέψει σύντομα στις διεθνείς αγορές αν δεν βελτιωθούν βασικά μακροοικονομικά στοιχεία.
Την άποψη ότι οι ελληνικές τράπεζες δεν πρέπει να αποχωρήσουν από τα Βαλκάνια εξέφρασε ο καθηγητής χρηματοοικονομικών του πανεπιστημίου της Οξφόρδης και πρώην σύμβουλος της Τράπεζας της Αγγλίας, Δημήτρης Τσομώκος, δηλώνοντας μάλιστα ότι η συγκέντρωση του τραπεζικού τομέα, η δημιουργία κολοσσών και ο κρατικός πατερναλισμός δεν είναι λύση. Στον αντίποδα, ο Δημήτρης Παρασκευάς δικηγόρος στο δικηγορικό γραφείο Ηλία Παρασκευά, υπογράμμισε την ανάγκη των συγχωνεύσεων για τη δημιουργία οικονομιών κλίμακας. Την εκτίμηση ότι ο αριθμός των τραπεζών στη χώρα μας θα είναι μικρότερος σε 6 με 12 μήνες, εξέφρασε ο διευθύνων σύμβουλος της T. Bank, Γιώργος Χατζηνικολάου.
Μιλώντας στο Banking Money Conference, υποστήριξε ότι σε κατάσταση πολιορκίας οι μεγάλες τράπεζες μπαίνουν μπροστά για τη δημιουργία ενός ομίλου που θα μπορεί να σηκώνει κεφάλαια από το εξωτερικό, προσθέτοντας ότι λύσεις για την επιτυχία της κεφαλαιακής επάρκειας είναι είτε η υπαγωγή στο ταμείο σταθερότητας είτε η είσοδος ξένων παικτών.

«Μικρές» προσδοκίες…

Στο πάνελ του συνεδρίου για τις προσδοκίες στον τραπεζικό τομέα μίλησε και ο Steven Major, επικεφαλής του τμήματος σταθερού εισοδήματος της HSBC, ο οποίος δήλωσε ότι η Ελλάδα ίσως επιστρέψει στις αγορές στα τέλη του 2001, προβλέποντας ότι το παρόν οικονομικό πρόγραμμα θα επεκταθεί πέραν του 2013. Από τη σκοπιά του ο Γιάννης Χαραλαμπάκης, οικονομολόγος του Blackstone Financial Group, δήλωσε ότι είναι απαισιόδοξος για τα ομόλογα γενικά και πρόσθεσε ότι θεωρεί σχεδόν σίγουρο το haircut του χρέους μέχρι και 30%. Ο Χρήστος Αβραμίδης, διευθυντής Στρατηγικού Σχεδιασμού & Σχέσεων με Επενδυτές, της Proton Bank, αφού κατέγραψε την κατάσταση του τραπεζικού χώρου, όπου χαρακτηρίζεται από τη χαμηλή ρευστότητα, επισήμανε ότι δύσκολα θα επιστέψει η πιστωτική ικανότητα των τραπεζών στους χαλαρούς όρους χρηματοδότησης του παρελθόντος.
Από την πλευρά του ο Ανδρέας Αθανασόπουλος, βοηθός γενικός διευθυντής Λιανικής Τραπεζικής στην Εθνική Τράπεζα, ανέφερε το πρόβλημα ρευστότητας που έχουν οι ελληνικές επιχειρήσεις, που φτάνει το 35%, προτείνοντας ως μοναδική λύση την αναχρηματοδότηση των επιχειρήσεων μέσω των δανείων. Την ευθύνη του κράτους για τη σημερινή οικονομική κρίση τόνισε στην παρέμβασή του ο Θεόδωρος Βάρδας, πρόεδρος του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Λιανικών Πωλήσεων Ελλάδος (ΣΕΛΠΕ), λέγοντας ότι το ίδιο το κράτος οφείλει να συμβάλει στην έξοδο από αυτή μέσω της εξόφλησης του χρέους του και της υιοθέτησης μέτρων χωρίς δημοσιονομικό κόστος. Οι εργασίες του συνεδρίου ολοκληρώθηκαν με τον συγγραφέα Νίκο Δήμου, με μια ελεγεία προς το επάγγελμα των τραπεζιτών.
Μέσα από το μεστό και πλούσιο λόγο του εκθείασε τη διαχρονική αξία του τραπεζικού κλάδου στην οικονομία και στην κοινωνία γενικότερα, αναφέροντας μάλιστα ότι ο πρώτος τραπεζίτης στην ιστορία ήταν Έλληνας, ο οποίος δραστηριοποιήθηκε στην αρχαία Ελλάδα το 430 π.χ. Χορηγοί επικοινωνίας στην εκδήλωση ήταν τα περιοδικά adbusiness και CSR Review και το newsletter Business Today.

«Μη γυρίσετε στη δραχμή»

Ο Aryam Vazquez, Vice President Economist-Country Risk Global Emerging Markets,
Wells Fargo, μιλαει στο adbusiness για την κατάσταση στην Ελλάδα και δηλώνει πως δεν θα ήταν σοφό να εγκαταλείψουμε το ευρώ.

adb: Πρόσφατα στο Bloomberg εκφράσατε την άποψη ότι η κατάσταση στην Αργεντινή είναι καλύτερη από αυτή στην Ελλάδα. Ποια είναι η αιτιολογία;

A.V.: Δυστυχώς οι δείκτες οικονομικής ανάπτυξης είναι καλύτεροι στην Αργεντινή. Αυτό δεν συνεπάγεται ότι η Αργεντινή είναι καλύτερη οικονομία σε σχέση με την Ελλάδα, απλά ότι υπάρχει λιγότερος κίνδυνος αναφορικά με τη μακροοικονομική δραστηριότητα.
Η Αργεντινή είναι περισσότερο υγιής, με ταχεία ανάπτυξη, η οποία φέτος άγγιξε το 8%, με πιθανή μείωση στο 5% τον επόμενο χρόνο στη χειρότερη περίπτωση, διακρίνεται από καλή δημοσιονομική κατάσταση, ενώ έχει πλεόνασμα στο ισοζύγιο τρεχουσών πληρωμών. Επιπλέον, έχει ένα διαχειρίσιμο χρέος, σε αντίθεση με την Ελλάδα, της οποίας το δημόσιο χρέος είναι μεγάλο βάρος, με αποτέλεσμα να «παλεύει» για πολύ καιρό ακόμα να μπει σε τροχιά ανάπτυξης.
Ακόμα, η Αργεντινή έχει έναν εξαιρετικά ανταγωνιστικό εξαγωγικό τομέα και τη δυνατότητα εκμετάλλευσης μιας εύρωστης και ποικίλης αγροτικής παραγωγής, αλλά και την ευελιξία να υποτιμά το νόμισμά της, προκειμένου να ενισχύσει τις εξαγωγές. Βέβαια, παραμένει ένας ισχυρός πόλος έλξης ξένων άμεσων επενδύσεων. Στην Ελλάδα δεν υπήρχε ποτέ σωστή μακροοικονομική διαχείριση, με τις κυβερνήσεις να αδυνατούν να ελέγξουν τα φαινόμενα της φοροδιαφυγής και της διαφθοράς. Βέβαια, να λέμε και τα καλά, στην Αργεντινή επικρατεί πολιτική αναρχία, κάτι που δεν υφίσταται στην Ελλάδα. Ναι μεν υπάρχουν σπασμωδικές εξεγέρσεις από εργατικές ενώσεις, αλλά δεν μπορούμε να κάνουμε λόγο για αποσταθεροποίηση της κυβέρνησης, αφού η δημοκρατία είναι δυνατή, παρά τις θεσμικές αδυναμίες.

adb: Έχετε χαρακτηρίσει την Ελλάδα αναπτυσσόμενη χώρα. Για ποιο λόγο;

A.V.: Σε πολιτικό επίπεδο η Ελλάδα μου θυμίζει αναπτυσσόμενη χώρα, λόγω της αδύναμης πολιτικής διαχείρισης, της μεγάλης διαφθοράς, της αναποτελεσματικότητας και της αδιαφάνειας. Ακόμα, η φαλκίδευση αναφορικά με τα νούμερα που παρουσιάζει είναι τεράστια, κάτι το οποίο κάνει και η Αργεντινή, η οποία μάλιστα στις αναφορές της κάνει λόγο για 10% πληθωρισμό, όταν στην πραγματικότητα αγγίζει το 25%. Όλα τα παραπάνω μου θυμίζουν έντονα μια αναπτυσσόμενη χώρα και όχι μια χώρα η οποία είναι μέλος της Ε.Ε.

adb: Παρά τις θετικές απόψεις που έχει εκφράσει η τρόικα για την πορεία εφαρμογής του Μνημονίου, οι αγορές εξακολουθούν να είναι δύσπιστες απέναντι στη χώρα μας. Πώς ερμηνεύετε αυτήν τη στάση;

A.V.: Δεν με εκπλήσσει. Η κυβέρνηση ήδη έχει κάνει σημαντικά βήματα στην εφαρμογή του προγράμματος στήριξης. Βέβαια, υπάρχει διαφορά σχετικά με το τι κάνει και το τι πρέπει να κάνει. Η εφαρμογή και η διατήρηση του προγράμματος θα είναι υπερβολικά δύσκολη, με την Ελλάδα να παραμένει σε αυστηρή λιτότητα για τα επόμενα τρία χρόνια σίγουρα, αν όχι περισσότερα. Οι αγορές δεν έχουν εμπιστοσύνη στην πολιτική θέληση της χώρας να συνεχίσει το πρόγραμμα, από τη στιγμή που η κυβέρνηση έχει παρουσιάσει λανθασμένα στοιχεία. Επιπλέον, πώς μπορείς να εκπαιδεύσεις τους Έλληνες να γίνουν περισσότερο υπεύθυνοι και να πληρώνουν φόρους; Πώς μπορείς να ενδυναμώσεις τους θεσμούς της χώρας προκειμένου να ανταποκρίνονται στις ανάγκες των Ελλήνων; Για όλα τα παραπάνω δικαιολογείται ο δισταγμός από την πλευρά των διεθνών αγορών για τη βιωσιμότητα του προγράμματος στήριξης.

adb: Πιστεύετε ότι θα χρειαστεί να επεκταθεί το πρόγραμμα στήριξης της Ελλάδας και πιθανόν να χρειαστεί και πρόσθετο πακέτο βοήθειας;

A.V.: Στην παρούσα φάση τα πράγματα είναι καλά, αφού η διαδικασία είναι ακόμα πρώιμη. Δεν θεωρώ ότι επιπλέον χρηματοδότηση θα βοηθούσε και τουλάχιστον εγώ δεν θα το επέτρεπα, καθώς η ελληνική οικονομία θα είναι «κάτω από το νερό» για τουλάχιστον τρία χρόνια. Πρόκειται για ένα πολύ αυστηρό πρόγραμμα λιτότητας και οι Έλληνες πρέπει να κάνουν υποχωρήσεις. Δεν θα δούμε περαιτέρω χρηματοδότηση, αλλά ίσως αναδιάρθρωση.

adb: Επηρεάζονται οι ελληνικές κυβερνήσεις από το ρευστό περιβάλλον της ελληνικής οικονομίας; Θεωρείτε ότι πιθανή συγκέντρωση στον τραπεζικό κλάδο θα έλυνε τα προβλήματα ρευστότητας; Τι θα δείξουν τα επικείμενα stress tests;

A.V.: Θα ήταν αδύνατο να μην επηρεαστούν. Σε αντίθεση με την Αργεντινή, όπου ο τραπεζικός κλάδος παρέσυρε την οικονομία, στην Ελλάδα η οικονομία παρασύρει τις τράπεζες. Εξετάζοντας τη μακροοικονομία της Ελλάδας, το πολιτικό κλίμα και τον τραπεζικό τομέα, θα έλεγα ότι ο τελευταίος δεν είναι σημαντικός λόγος ανησυχίας, χωρίς να σημαίνει ότι είναι αδιάφορος. Υπάρχουν μεγάλοι παίκτες οι οποίοι θα κατορθώσουν να διαχειριστούν το τραπεζικό σύστημα. Η συγκέντρωση του κλάδου είναι αναπόφευκτη, προκειμένου να «φύγουν» οι πιο ευάλωτοι παίκτες και να διευκολυνθούν οι συνθήκες ρευστότητας. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα βελτιωθεί και η ελληνική οικονομία, αφού υπάρχουν σημαντικά θέματα προς επίλυση. Όσο για τα stress tests πιστεύω ότι στο πλαίσιο διάβρωσης των μακροοικονομικών μεγεθών θα δείξουν αδυναμίες κεφαλαιακής επάρκειας, αλλά όχι σε σημείο που να κρίνεται επιτακτική η συνολική αναθεώρηση του τραπεζικού κλάδου.

adb: Στο πλαίσιο της συζήτησης για συγχωνεύσεις και εξαγορές, θα ενδιέφερε τη Wells Fargo το ενδεχόμενο εξαγοράς κάποιας ελληνικής τράπεζας;

A.V.: Όχι. Κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό. Ναι μεν η Wells Fargo είναι «ανοιχτή» σε όλες τις χώρες, διατηρώντας δυνατές σχέσεις με αρκετές τράπεζες και έτσι θα συνεχίσει. Πιστεύω ότι δεν θα έκανε κάτι τέτοιο σε συνθήκες οικονομικής κρίσης με όλη αυτή την αβεβαιότητα που επικρατεί. Δεν είναι προς εξέταση.

adb: Πρόσφατα η Ελλάδα σύναψε επενδυτικές συμφωνίες με το Κατάρ, ύψους 5 δισ. δολαρίων. Πιστεύετε ότι τέτοιες ενέργειες θα οδηγήσουν την Ελλάδα στην ανάκαμψη;

A.V.: Αυτή η επένδυση δεν θα σώσει την Ελλάδα ipso facto, αλλά δείχνει ότι η Ελλάδα βρίσκεται στη σωστή κατεύθυνση. Αυτό χρειάζεται και αυτό πρέπει να «κυνηγήσει» η κυβέρνηση μέσα από τα roadshows. Είναι μια πολύ σοφή κίνηση.
Η οικονομία πρέπει να αναδιαρθρωθεί και να γίνει πιο ανταγωνιστική. Στο πλαίσιο αυτό, επιβάλλεται η μείωση του κόστους παραγωγής, αλλά και των μισθών, μέτρα δηλαδή που αν και είναι επίπονα, είναι απαραίτητα για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας. Ως χώρα έχετε πηγές πλούτου τις οποίες δεν αξιοποιείτε, ενώ είναι σημαντικό να μειωθούν οι περιορισμοί στις επιχειρήσεις. Μέχρι στιγμής η Ελλάδα δεν μπορεί να ανταγωνιστεί τη βιομηχανία της Γερμανίας, της Ισπανίας, της Ιταλίας και της Γαλλίας.
Πάντως, βρίσκεται στο σωστό δρόμο αναφορικά με την εφαρμογή του προγράμματος στήριξης και πρέπει να συνεχίσει ώστε να δουν οι επενδυτές ότι είναι σταθερή στη δέσμευσή της να σταθεροποιήσει την οικονομία.

adb: Κατά τη διάρκεια του ευρωπαϊκού road show κατάφερε να συγκεντρώσει περισσότερο από 1 δισ. ευρώ από τις διεθνείς αγορές. Θεωρείτε ότι οι ξένοι επενδυτές πρέπει να εμπιστευτούν την Ελλάδα και να αψηφήσουν τις φήμες περί χρεοκοπίας;

A.V.: Σε αυτό το σημείο δεν θα μπορέσει να προσελκύσει το ενδιαφέρον για την αγορά χρέους. Ακόμα βρίσκεται στο αρχικό στάδιο μιας σειράς επαχθών και επιθετικών μέτρων, τα οποία δεν έχουν ακόμα ανακοινωθεί. Τα χειρότερα έπονται των φορολογικών, εργατικών και συνταξιοδοτικών ανακατατάξεων, με τους Έλληνες να αισθάνονται ασφυκτικές πιέσεις. Το πώς θα συμπεριφερθεί η κυβέρνηση απέναντι στις λαϊκές αντιδράσεις αναμένεται με ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Οι βασικές αδυναμίες της μακροοικονομίας και η φορτισμένη πολιτική ατμόσφαιρα θα κρατήσουν μακριά τις διεθνείς αγορές για αρκετό καιρό ακόμα.

adb: Πώς θα επηρεάσουν οι νέοι κανόνες της Βασιλείας III τον τραπεζικό κλάδο και τις
διεθνείς αγορές;

A.V.: Υπάρχει τόσο μεγάλη αβεβαιότητα αναφορικά με την εφαρμογή των κανόνων αυτών και κανένας δεν γνωρίζει ακόμα τι συνεπάγονται ακριβώς. Μέχρι να υπάρξει σαφήνεια, απλά θα κάνουμε κύκλους. Στις παρούσες συνθήκες, μέτρα για την κεφαλαιακή επάρκεια των τραπεζών απλά δεν μπορούν να βρουν το στόχο τους.

adb: Η δύναμη του ευρώ έχει πολλάκις αμφισβητηθεί. Η αποχώρηση από τη ζώνη του ευρώ θα ήταν μια λύση για την Ελλάδα;

A.V.: Το ευρώ θα υπάρχει για πολύ καιρό ακόμα και δεν είναι σοφό από την πλευρά της Ελλάδας να το εγκαταλείψει. Ειδικά τώρα που το πρόγραμμα στήριξης βρίσκεται σε εξέλιξη και η χώρα ετοιμάζεται για βαθιές τομές και μέτρα λιτότητας. Αν ξαναγύριζε στη δραχμή, τα πράγματα θα ήταν πολύ χειρότερα.