Η ΑΙ στα newsrooms των ελληνικών ΜΜΕ - Η νέα ρουτίνα πίσω από τις ειδήσεις

Γράφει η Σόνια Χαϊµαντά

Μπορεί η Τεχνητή Νοηµοσύνη να κάνει τη δηµοσιογραφία πιο αποτελεσµατική - ή απλώς πιο µηχανική; ∆εν πρόκειται για ένα θεωρητικό, ένα ρητορικό ερώτηµα… Στην Ελλάδα του 2025, τα εργαλεία τεχνητής νοηµοσύνης έχουν ήδη εγκατασταθεί στα newsrooms, στις οθόνες των δηµοσιογράφων και στα γραφεία παραγωγής περιεχοµένου.

Όχι µε σχέδιο και µέθοδο πάντα, µε στρατηγική και έξοδα των εκδοτών - αλλά σχεδόν σιωπηλά, µέσα στην καθηµερινή πίεση της είδησης.

Αυτό προκύπτει από τη νέα έρευνα «Η χρήση της Τεχνητής Νοηµοσύνης στις Ελληνικές Αίθουσες Σύνταξης», των Ανδρέα Παναγόπουλου (διδάκτορα στο ΑΠΘ), Παναγιώτη Κάπου (διδάκτορα του Παντείου Πανεπιστηµίου) και Σωτήριου Τριανταφύλλου (µέλους ∆ΕΠ του Πανεπιστηµίου Πελοποννήσου και ΣΕΠ του Ανοικτού Πανεπιστηµίου Κύπρου).

Η έρευνα παρουσιάστηκε στο 3ο Ετήσιο Ελληνόφωνο Συνέδριο Εργαστηρίων Επικοινωνίας και βασίστηκε σε 25 εις βάθος συνεντεύξεις µε δηµοσιογράφους από τηλεόραση, ραδιόφωνο, εφηµερίδες και ενηµερωτικά sites.

Παρά το γεγονός ότι η Ελλάδα κατατάσσεται στον Παγκόσµιο Βορρά (Global North), ο τοµέας της ψηφιακής τεχνολογίας αντικατοπτρίζει χαρακτηριστικά του Παγκόσµιου Νότου.

Υπάρχει ένα έντονο ψηφιακό χάσµα µεταξύ του Παγκόσµιου Βορρά και του Παγκόσµιου Νότου, το οποίο επηρεάζει σηµαντικά το τοπίο των Μέσων Ενηµέρωσης στην Ελλάδα.

Με το ChatGPT-3.5 οι  Έλληνες δηµοσιογράφοι άρχισαν να έχουν δυνατότητες χρήσης και δοκιµής του εργαλείου, όπως και η κοινή γνώµη. Οι αναζητήσεις για το ChatGPT στη µηχανή αναζήτησης της Google στην Ελλάδα ξεκίνησαν αρχές ∆εκεµβρίου και όπως έχουν καταγραφεί από τα Google Trends ανέρχονται µόλις σε 2 την εβδοµάδα 27 Νοεµβρίου - 3 ∆εκεµβρίου 2022.

Έκτοτε κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι, ο ιός της ευκολίας που προκύπτει από τη χρήση εφαρµογών ΤΝ έγινε viral και πλέον τα ελληνικά µέσα ενηµέρωσης ενσωµατώνουν µε γεωµετρική πρόοδο τις τεχνολογίες ΤΝ στις καθηµερινές τους λειτουργίες.

Για παράδειγµα, το protothema.gr εγκαινίασε τον Ιούλιο του 2024 µια αγγλική έκδοση υποστηριζόµενη από ΤΝ (Protothema, 2024a) και εφάρµοσε τη διαχείριση σχολίων µε βάση την ΤΝ (Protothema, 2024b).

Περίπου την ίδια εποχή, η ψηφιακή έκδοση της κυριακάτικης εφηµερίδας Το Βήµα εισήγαγε AI-κλωνοποιηµένη φωνή για την αρθρογραφία του Γιάννη Πρετεντέρη (Tovima, 2024).

Επιπλέον, ένας νέος ειδησεογραφικός ιστότοπος µόνο µε Τεχνητή Νοηµοσύνη, ο robonews.gr, ξεκίνησε τον Μάιο του 2024.

Οι δηµοσιογραφικές συνδικαλιστικές ενώσεις στη χώρα έχουν ξεκινήσει τη διοργάνωση σεµιναρίων και ηµερίδων και την προετοιµασία Κώδικα ∆εοντολογίας.

Η ΕΣΗΕΑ διοργάνωσε τους τελευταίους µήνες του 2023 σεµινάριο για την εκπαίδευση των δηµοσιογράφων µε πολύ µεγάλη συµµετοχή, σε συνεργασία µε το Πανεπιστήµιο Πειραιώς (ΕΣΗΕΑ, 2023).

Η ΕΣΗΕΜΘ διοργάνωσε σεµινάριο µε το Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης για τα εργαλεία της ΤΝ όπως το ChatGPT, µε επίσης πολύ µεγάλη συµµετοχή (Εξελίξεις στην τεχνητή νοηµοσύνη: η περίπτωση του ChatGPT, 2023).

Η ΠΟΕΣΥ διοργάνωσε ηµερίδα για την Τεχνητή Νοηµοσύνη στις 8 ∆εκεµβρίου 2023 (ΠΟΕΣΥ, 2023) και τον Φεβρουάριο του 2024 ανακοίνωσε τη σύσταση επιτροπής για τη σύνταξη Κώδικα ∆εοντολογίας για τη χρήση της ΤΝ στα ΜΜΕ (ΠΟΕΣΥ, 2024).

Μεθοδολογία της έρευνας

Η έρευνα διερευνά τη χρήση της Τεχνητής Νοηµοσύνης στις ελληνικές αίθουσες σύνταξης.

Για τη διερεύνηση αυτή επελέγη το µεθοδολογικό εργαλείο της ποιοτικής έρευνας.

∆ιενεργήθηκαν 25 ηµι-δοµηµένες συνεντεύξεις στο διάστηµα Μαρτίου-Μαΐου 2024, σε δείγµα 25 δηµοσιογράφων. Από αυτούς:

• 6 εργάζονται σε τηλεοπτικούς σταθµούς πανελλαδικής εµβέλειας,

• 4 σε ραδιοφωνικούς σταθµούς της Αττικής,

• 4 σε εφηµερίδες πανελλαδικής κυκλοφορίας,

• 6 σε ενηµερωτικές ιστοσελίδες (3 σε οµίλους Μέσων) µε µοναδικούς χρήστες άνω των 2 εκατ./µήνα,

• 1 σε ενηµερωτική ιστοσελίδα δηµόσιου Μέσου,

• 1 σε περιφερειακό Μέσο,

• 1 σε αθλητική ιστοσελίδα και

• 2 σε lifestyle ιστοσελίδες.

Από τις 25 συνεντεύξεις, οι 12 έγιναν εκ του σύνεγγυς, οι 10 τηλεφωνικά και οι 3 µέσω Zoom.

Οι συνεντεύξεις µαγνητοφωνήθηκαν και βιντεοσκοπήθηκαν (όταν έγιναν µέσω Zoom), στη συνέχεια αποµαγνητοφωνήθηκαν µε χρήση AI και επαληθεύτηκαν από τον ερευνητή.

Οι απαντήσεις ταξινοµήθηκαν ανά είδος Μέσου και κωδικοποιήθηκαν.

Ερευνητικά ερωτήµατα

• RQ1: Οι ελληνικές αίθουσες σύνταξης χρησιµοποιούν εργαλεία ΤΝ µε ατοµική πρωτοβουλία δηµοσιογράφων;

• RQ2: Οι δηµοσιογράφοι ενσωµατώνουν εργαλεία ΤΝ που διευκολύνουν την ταχύτερη διεκπεραίωση των εργασιών τους;

• RQ3: Οι δηµοσιογράφοι φοβούνται ότι θα χαθούν θέσεις εργασίας όταν τα εργαλεία ΤΝ θα είναι αποτελεσµατικά στην ελληνική γλώσσα;

• RQ4: Οι δηµοσιογράφοι φοβούνται ότι θα αυξηθούν οι κίνδυνοι για τη δηµοσιογραφία;

Αποτελέσµατα έρευνας

RQ1 - Ατοµική χρήση εργαλείων ΤΝ

Η συντριπτική πλειονότητα (22 στους 25) χρησιµοποιούν µε ιδία πρωτοβουλία εργαλεία ΤΝ.

Οι περισσότεροι δεν γνωρίζουν αν οι συνάδελφοί τους στην ίδια αίθουσα σύνταξης τα χρησιµοποιούν.

Τρεις δεν χρησιµοποιούν καθόλου εργαλεία ΤΝ, αν και έχουν ακούσει γι’ αυτά.

Ένας εξ αυτών (επικεφαλής ∆ηµόσιου Μέσου) έχει εισαγάγει εργαλεία ΤΝ στον οργανισµό, χωρίς ειδική εκπαίδευση.

Συνολικά 23 στους 25 δήλωσαν ανεκπαίδευτοι και µε ελάχιστη γνώση των δυνατοτήτων και κινδύνων της ΤΝ, ενώ ανέφεραν ότι δοκιµάζουν τα εργαλεία µετά από συζητήσεις ή δηµοσιεύµατα ξένων Μέσων.

Οι δηµοσιογράφοι ιστοσελίδων που υπόκεινται σε πίεση για άµεσες δηµοσιεύσεις, είναι αυτοί που τα χρησιµοποιούν περισσότερο.

RQ2 - ∆ιευκόλυνση της εργασίας

Οι περισσότεροι ανέφεραν ότι τα εργαλεία ΤΝ τους διευκολύνουν σηµαντικά - κυρίως λόγω ταχύτητας.

Τα πιο συχνά χρησιµοποιούµενα εργαλεία:

• Speechmatics, Trint – αποµαγνητοφώνηση 

• ChatGPT, Gemini, Perplexity – rewriting και ιδέες περιεχοµένου

• Deepl, Google Translator – µετάφραση

• Midjourney – δηµιουργία εικόνων

• Submagic – λεζάντες και emoji σε βίντεο

• Premiere automations – υποτιτλισµός

• Μετατροπή ήχου σε κείµενο και το αντίστροφο

• AI-targeting – κοινά στα social media

Ωστόσο, σηµειώθηκε διάσταση για τη χρησιµότητά τους, λόγω λαθών και αναξιοπιστίας. Πολλοί ανέφεραν πως η διόρθωση απαιτεί περισσότερο χρόνο από τη χειροκίνητη συγγραφή.

RQ3 - Απώλεια θέσεων εργασίας

Όλοι συµφώνησαν ότι όταν η ΤΝ γίνει αποτελεσµατική στα ελληνικά, θα υπάρξει µείωση θέσεων εργασίας (µεταφραστές, διορθωτές, συντάκτες ροής).

Μόλις 4 στους 25 πιστεύουν ότι η ΤΝ θα βελτιώσει τη θέση των δηµοσιογράφων, επιτρέποντάς τους περισσότερο χρόνο για ποιοτική δηµοσιογραφία.

Οι υπόλοιποι θεωρούν ότι η αυτοµατοποιηµένη δηµοσίευση θα υποβαθµίσει το ρόλο τους.

RQ4 - Κίνδυνοι για τη δηµοσιογραφία

Οι κύριοι φόβοι που αναφέρθηκαν:

• Αύξηση παραπληροφόρησης

• Μειωµένη αξιοπιστία Μέσων και δηµοσιογράφων

• Κίνδυνος διάδοσης ψευδών ή µεροληπτικών ειδήσεων

• Απώλεια εµπιστοσύνης του κοινού

Ένα αδρό συµπέρασµα; Η χρήση της ΤΝ στις ελληνικές αίθουσες σύνταξης παραµένει αποσπασµατική και πειραµατική.

Προτάσεις και επόµενα βήµατα

Η µελέτη κλείνει µε συγκεκριµένες προτάσεις:

1. Εκπαίδευση δηµοσιογράφων και φοιτητών ΜΜΕ στη λειτουργία των συστηµάτων ΤΝ.

2. Θεσµικός Κώδικας ∆εοντολογίας, µε υποχρέωση γνωστοποίησης στο κοινό όταν χρησιµοποιείται AI στην παραγωγή περιεχοµένου.

3. ∆ηµιουργία Εθνικού Παρατηρητηρίου ΤΝ και Ενηµέρωσης, που θα παρακολουθεί την εξέλιξη και θα ενηµερώνει τις ενώσεις συντακτών.

4. ∆ιαφάνεια στις συνεργασίες ΜΜΕ - τεχνολογικών εταιρειών, ώστε να είναι σαφές ποιος παράγει τι.

ΟΣ∆ΕΛ: Καµπάνια για την προστασία των πνευµατικών δικαιωµάτων από τις προκλήσεις της ΑΙ

Ο ΟΣ∆ΕΛ (Οργανισµός Συλλογικής ∆ιαχείρισης  Έργων του Λόγου), στο πλαίσιο του πολιτιστικού και κοινωνικού έργου του, υλοποιεί µεγάλη Πανελλαδική Ενηµερωτική Καµπάνια Ευαισθητοποίησης και Κινητοποίησης προς όφελος των συµβασιούχων του και συνολικά της δηµιουργικής κοινότητας.

Στόχος της καµπάνιας είναι η ανάδειξη της σηµασίας της Πνευµατικής Ιδιοκτησίας και η επισήµανση της επιτακτικής ανάγκης για τη θωράκισή της απέναντι στις ανεξέλεγκτες εφαρµογές της Τεχνητής Νοηµοσύνης.

Το µήνυµα της καµπάνιας

Το µήνυµα της καµπάνιας είναι ξεκάθαρο:

«Μαζί διεκδικούµε την προστασία των Πνευµατικών ∆ικαιωµάτων. Μαζί δίνουµε συνέχεια στη ∆ηµιουργία».

Οι τέσσερις κατηγορίες δηµιουργών που στοχεύει η καµπάνια:

• Συγγραφείς - εκδότες: γιατί καµιά ιστορία δεν πρέπει να µένει στη µέση.

• ∆ηµοσιογράφοι - εκδότες Τύπου: γιατί κανένα άρθρο δεν πρέπει να σταµατήσει να γράφεται.

• Εικονογράφοι - δηµιουργοί εικόνας: γιατί κανένα σκίτσο δεν πρέπει να σταµατήσει να σχεδιάζεται.

• Ακαδηµαϊκοί - ερευνητές: γιατί καµιά έρευνα δεν πρέπει να µένει ηµιτελής.

Η επικοινωνιακή δράση

Η επικοινωνιακή δράση αναπτύσσεται µε πανελλαδική προβολή, µέσα από ενηµερωτικά κείµενα µε στατιστικά στοιχεία, τηλεοπτικά και ραδιοφωνικά σποτ, δυναµική παρουσία στα µέσα κοινωνικής δικτύωσης και ενέργειες προβολής, µε την έµπρακτη συµµετοχή δεκάδων καταξιωµένων Ελλήνων δηµιουργών και εκδοτών.

Μέσα στο µήνα Νοέµβριο 2025 θα κυκλοφορήσουν και συλλεκτικοί σελιδοδείκτες, µε τη φράση: «Ό,τι αξίζει να γράφεται αξίζει να υπογράφεται», τους οποίους το αναγνωστικό κοινό θα µπορεί να προµηθεύεται δωρεάν από βιβλιοπωλεία και χώρους πολιτισµού.

Από το ελληνικό στο ευρωπαϊκό σκηνικό

Τα ελληνικά ευρήµατα ήρθαν να συναντήσουν τις διεθνείς τάσεις στο 5ο Ευρωπαϊκό Συνέδριο ∆ηµοσιογραφίας ∆εδοµένων και Υπολογιστικής ∆ηµοσιογραφίας, που πραγµατοποιήθηκε για πρώτη φορά στην Αθήνα (8-10 Σεπτεµβρίου 2025).

Συνδιοργανωτές: το Ινστιτούτο Ανθρωποκεντρικής Τεχνητής Νοηµοσύνης του Πανεπιστηµίου Σάρεϊ, το Τµήµα Πληροφορικής του Κάρντιφ και το ΕΚΠΑ.

Ο καθηγητής Nick Diakopoulos (Northwestern University) παρουσίασε την έρευνα Open Society AI in Journalism Futures 2024, βασισµένη σε δεδοµένα του Open Society Foundations. Τα σενάρια που ανέλυσε δείχνουν κάτι ενθαρρυντικό: Οι δηµοσιογράφοι δεν βλέπουν την ΤΝ µόνο ως απειλή αλλά και ως πεδίο ευθύνης.

«Οι συντάκτες µπορούν να γίνουν ηθικοί φύλακες της ΤΝ. Να παρέχουν αξιόπιστα δεδοµένα, να ελέγχουν γεγονότα, να λειτουργούν ως ανθρώπινο φίλτρο ανάµεσα στη µηχανή και στο κοινό», υποστήριξε.

Από την υπόσχεση στον αντίκτυπο

Σε συνεδρία µε τίτλο “AI Innovation in Newsrooms: From Promise to Impact”, στελέχη από BBC, Financial Times και Tamedia (Ελβετία) µίλησαν για το πώς πέρασαν από τον ενθουσιασµό στην πράξη.

Η Λόρα  Έλλις, Head of Technology Forecasting στο BBC, τόνισε: «Στην αρχή ήµασταν επιφυλακτικοί. Τώρα έχουµε δηµοσιογράφους που πειραµατίζονται και µοιράζονται τη γνώση τους. Αυτή είναι η νέα µορφή συνεργασίας».

Ο  Όλι Χόκινς, data scientist στους Financial Times, πρόσθεσε: «∆εν µπορείς να εντάξεις την ΤΝ στις παλιές ροές και να περιµένεις θαύµατα. Πρέπει να αναρωτηθείς: ποιο είναι το κόστος του λάθους;»

Η απάντηση του BBC είναι πρακτική: χρήση ΤΝ για µεταφράσεις και συνοπτικές περιλήψεις κειµένων, αλλά και για πιλοτικά voiceovers σε τοπικές προφορές.

Το Bloomberg παράγει χιλιάδες αυτόµατα οικονοµικά άρθρα, ώστε οι συντάκτες να επικεντρώνονται στην έρευνα. Το Αυστριακό Πρακτορείο Ειδήσεων δουλεύει σε σύστηµα που παράγει αυτόµατα περιγραφές γραφηµάτων (alt-text) για λόγους προσβασιµότητας.

Κοινός παρονοµαστής; Η ΤΝ δεν θα προκαλέσει αντικατάσταση του δηµοσιογράφου, αλλά θα αποτελέσει εργαλείο που χρειάζεται κανόνες και συνείδηση.

Η περιέργεια ως αντίδοτο στο φόβο

Ο Marc Lavallee (πρώην New York Times, σήµερα R&D στη Mozilla Foundation) τόνισε: «Ο µόνος τρόπος να µη φοβόµαστε την ΤΝ είναι να πειραµατιζόµαστε. Να τη δοκιµάζουµε πρακτικά, όχι να τη θεωρητικοποιούµε».

Ο Dhrumil Mehta (Columbia University) και η Aarushi Sahejpal (Washington University) παρουσίασαν το Vibe Coding, µια µέθοδο δηµιουργίας κώδικα µε AI για γραφικά και µικρά projects χωρίς προγραµµατισµό. «∆εν χρειάζεται να είµαστε expert στο D3 ή στο Python. Αρκεί να γνωρίζουµε τι θέλουµε να αφηγηθούµε», δήλωσαν.

Η τεχνολογία ως παιχνίδι, όχι ως φόβητρο.

Νέα εργαλεία λογοδοσίας

Η ανεξάρτητη δηµοσιογράφος Bette Dam και ο Mehta παρουσίασαν το project UNHEARD, που χρησιµοποιεί ΤΝ για να αναλύει ποιοι µιλούν και ποιοι σιωπούν στα ρεπορτάζ κρίσεων. Ξεκίνησε µε ανάλυση 1.500 άρθρων για το Αφγανιστάν - και έδειξε ότι οι δυτικές πηγές επικρατούσαν συντριπτικά. Τώρα επεκτείνεται σε διεθνή συνεργασία µε newsrooms για αυτο-ανάλυση και διαφάνεια. Η ΤΝ, λένε, µπορεί να γίνει και εργαλείο λογοδοσίας της ίδιας της δηµοσιογραφίας.

Ανοιχτά δεδοµένα και τοπικές ιστορίες

Η βετεράνος Cheryl Phillips (Stanford University, δις βραβευµένη µε Pulitzer*) µίλησε για την πλατφόρµα Big Local News, που συνδέει µικρά newsroom µέσα από διαµοιρασµό δεδοµένων.

«Οι πόροι είναι περιορισµένοι. Αν ανοίγουµε τα δεδοµένα µας, δηµιουργούµε γέφυρες συνεργασίας. Και οι τοπικές ιστορίες έχουν τεράστια δύναµη αλλαγής», είπε.

Ποιος φοβάται πραγµατικά την Τεχνητή Νοηµοσύνη στα newsrooms;

Όσο προχωρά η τεχνολογία, τόσο πιο ξεκάθαρο γίνεται ότι η ΤΝ δεν είναι απειλή µόνο για τη δουλειά· είναι δοκιµασία για την εµπιστοσύνη. Αν οι ειδήσεις παράγονται από αλγόριθµους χωρίς διαφάνεια, η δηµοσιογραφία κινδυνεύει να γίνει παράρτηµα της τεχνολογίας. Αν όµως οι δηµοσιογράφοι κατανοήσουν τα εργαλεία, ορίσουν κανόνες και ελέγξουν τα όρια, η ΤΝ µπορεί να γίνει ο πιο πολύτιµος σύµµαχός τους.

Και το µεγάλο ερώτηµα παραµένει:

Ποιος φοβάται πραγµατικά την Τεχνητή Νοηµοσύνη στα newsroom;

Ίσως εκείνοι που δεν την γνωρίζουν ακόµη αρκετά για να την εµπιστευθούν – ούτε να την ελέγξουν.

Μια δηµοσιογραφία σε αναζήτηση νέας ταυτότητας

Η εικόνα που αναδύεται είναι διπλή. Από τη µια, η ΤΝ έχει ήδη γίνει αναπόσπαστο κοµµάτι της δηµοσιογραφικής καθηµερινότητας.

Από την άλλη, λείπουν οι θεσµικές, εκπαιδευτικές και δεοντολογικές δοµές που θα της δώσουν νόηµα και ασφάλεια.

Οι ερευνητές καταλήγουν:

«Η ΤΝ µπορεί να διευκολύνει τη δηµοσιογραφική εργασία, αλλά µόνο αν παραµείνει στα χέρια των δηµοσιογράφων. ∆ιαφορετικά, η δηµοσιογραφία κινδυνεύει να χάσει τον εαυτό της».

Και αυτό είναι το πραγµατικό διακύβευµα της νέας εποχής.  Όχι αν οι µηχανές θα γράφουν πιο γρήγορα, αλλά αν εµείς θα συνεχίσουµε να γράφουµε µε ευθύνη, κρίση και ανθρωπιά.