ΕΔΕΕ: Δεν χρωστούν στον ΟΣΔΕΛ οι εταιρείες PR για τα αποκόμματα
Κατηγορηματική είναι η εισήγηση του νομικού συμβούλου της ΕΔΕΕ, αναφορικά με την απαίτηση του Οργανισμού Συλλογικής Διαχείρισης των Δικαιωμάτων Έργων Λόγου (ΟΣΔΕΛ) προς τις εταιρείες δημοσίων σχέσεων, μελών της Ενωσης Εταιριών Διαφήμισης και Επικοινωνίας Ελλάδος, για την καταβολή δικαιωμάτων από την αποδελτίωση και διανομή δημοσιευμάτων του Τύπου.
Πιο συγκεκριμένα μετά από διερευνητικό αίτημα της ΕΔΕΕ, ο δικηγόρος Αριστοτέλης Δαμασκηνός, δεν αφήνει στη γνωμοδότησή του προς την Ένωση κανένα περιθώριο στον ΟΣΔΕΛ που να δικαιολογεί σχετική απαίτηση καθώς όπως ο ίδιος αιτιολογεί, δεν υφίσταται προστατευόμενο πνευματικό δημιούργημα ούτε για τους συντάκτες ούτε για τους εκδότες.
Ο νομικός σύμβουλος δέχθηκε το σχετικό ερώτημα από την ΕΔΕΕ ως προς τη βασιμότητα των ισχυρισμών και αξιώσεων επιστολής του (ΟΣΔΕΛ) και κατέληξε στα εξής, βασιζόμενος στο δίκαιο της προστασίας πνευματικής ιδιοκτησίας και συγγενικών δικαιωμάτων που διέπεται από τον Νόμο 2121/1993 (όπως ισχύει σήμερα).
Εξαιρούνται οι φωτογράφοι
Τα εμπλεκόμενα στον εκδοτικό χώρο άτομα για οποία προκύπτει θέμα προστασίας τυχόν δικαιωμάτων είναι ο συντάκτης, ο εκδότης και, σε αρκετές περιπτώσεις, ο φωτογράφος. Οι φωτογράφοι έχουν δικό τους οργανισμό συλλογικής διαχείρισης των δικαιωμάτων τους, δεν εκπροσωπούνται από τον ΟΣΔΕΛ και, συνεπώς, δεν απασχολούν την έρευνα.
Είναι οι συντάκτες πνευματικοί δημιουργοί;
Σύμφωνα με την παρ. 1 του άρθρου 1, οι πνευματικοί δημιουργοί, με τη δημιουργία του έργου, αποκτούν πάνω σ’ αυτό πνευματική ιδιοκτησία που περιλαμβάνει, ως αποκλειστικά και απόλυτα δικαιώματα, το δικαίωμα της εκμετάλλευσης του έργου (περιουσιακό δικαίωμα) και το δικαίωμα προστασίας του προσωπικού τους δεσμού προς αυτό (ηθικό δικαίωμα). Το περιουσιακό δικαίωμα είναι δυνατόν να μεταβιβασθεί σε οργανισμό συλλογικής διαχείρισης, ενώ το ηθικό είναι αμεταβίβαστο.
Τι είναι όμως προστατευόμενο έργο;
Ως προστατευόμενο έργο νοείται κάθε πρωτότυπο πνευματικό δημιούργημα λόγου, τέχνης ή επιστήμης. Συνεπώς, η “πρωτοτυπία” αποτελεί βασικό παράγοντα για την προστασία του πνευματικού δημιουργήματος. Δεδομένου ότι ο νόμος δεν δίνει ορισμό της πρωτοτυπίας, επαφίεται στην επιστήμη και τη νομολογία ο προσδιορισμός της έννοιας, με απολύτως επικρατούσα άποψη ότι η πρωτοτυπία στηρίζεται στη “στατιστική μοναδικότητα” του έργου και είναι αποτέλεσμα της προσωπικής συμβολής του δημιουργού, εξαιτίας της οποίας το έργο παρουσιάζει ιδιαίτερη “ατομικότητα”, έτσι ώστε να διακρίνεται από τα διανοητικά προϊόντα της ανθρώπινης καθημερινότητας Το θέμα αν ένα πνευματικό δημιούργημα είναι πρωτότυπο ή όχι, αποτελεί αντικείμενο απόδειξης και επαφίεται στην κρίση του δικαστηρίου.
Τα δημοσιεύματα δεν είναι πρωτότυπα έργα
Η προστασία του νόμου δεν εκτείνεται σε επίσημα κείμενα με τα οποία εκφράζεται η άσκηση πολιτειακής αρμοδιότητας και ιδίως σε νομοθετικά, διοικητικά ή δικαστικά κείμενα, καθώς και στις εκφράσεις της λαϊκής παράδοσης, στις ειδήσεις και στα απλά γεγονότα ή στοιχεία (άρθρο 5 παρ. 2). Συνεπώς, πέρα από τους περιορισμούς τους οποίους θέτει ο νόμος, τα δημοσιεύματα που έχουν πληροφοριακό περιεχόμενο ως μη διακρινόμενα από πρωτοτυπία, δεν προστατεύονται από το υπάρχον νομοθετικό πλαίσιο και, συνεπώς δεν προκύπτει αξίωση καταβολής δικαιωμάτων στους συντάκτες τους, λόγω της αναπαραγωγής.
«Περαιτέρω, ακόμα και στην ακραία και υποθετική περίπτωση που θα μπορούσε να θεωρηθεί (π.χ. από ένα δικαστήριο) ότι ένα δημοσίευμα ενέχει στοιχεία πρωτότυπου πνευματικού δημιουργήματος» ο νομικός σύμβουλος αναφέρει:
Κατά την 1η παράγραφο του άρθρου 25 (το οποίο τιτλοφορείται «Χρήση για λόγους ενημέρωσης») επιτρέπεται χωρίς την άδεια του δημιουργού και χωρίς αμοιβή, στο μέτρο που δικαιολογείται από τον επιδιωκόμενο σκοπό:
α) η αναπαραγωγή και η διάδοση στο κοινό, για λόγους περιγραφής επίκαιρων γεγονότων με ΜΜΕ έργων που βλέπονται ή ακούγονται κατά τη διάρκεια ενός τέτοιου γεγονότος και
β) η αναπαραγωγή και η διάδοση στο κοινό με ΜΜΕ προς τον σκοπό της ενημέρωσης επί επίκαιρων γεγονότων πολιτικών λόγων, προσφωνήσεων, κηρυγμάτων, δικανικών αγορεύσεων ή άλλων έργων παρόμοιας φύσης, καθώς και περιλήψεων ή αποσπασμάτων από διαλέξεις, εφόσον τα έργα αυτά παρουσιάζονται δημόσια, και επίσης η αναπαραγωγή και η διάδοση στο κοινό πρέπει, όταν αυτό είναι δυνατόν, να συνοδεύονται από την ένδειξη της πηγής και του ονόματος του δημιουργού.
Με την διάταξη αυτή, ο νομοθέτης θέλησε να τονίσει ότι ο στόχος της ενημέρωσης του κοινού είναι επικρατέστερος του συμφέροντος του πνευματικού δημιουργού και γι΄ αυτό το λόγο ορίζει ότι δεν χρειάζεται η άδεια του δημιουργού και η καταβολή αμοιβής.
Απαγόρευση μόνο για στοιχειοθεσία και σελιδοποίηση για εκδότες
Ο ισχυρισμός στην επιστολή του ΟΣΔΕΛ ότι η αναπαραγωγή και περαιτέρω διανομή δημοσιευμάτων, προκειμένου να είναι νόμιμη, απαιτεί την άδεια των κατόχων των πνευματικών δικαιωμάτων που στην συντριπτική τους πλειονότητα είναι οι εκδότες, είναι αναληθής, αν όχι παραπλανητικός – σύμφωνα με τη γνωμοδότηση. Κατά το άρθρο 51 («Δικαιώματα εκδοτών») οι εκδότες εντύπων έχουν το δικαίωμα να επιτρέπουν ή να απαγορεύουν την αναπαραγωγή, με φωτοτυπικές, ηλεκτρονικές ή όποιες άλλες μεθόδους, για σκοπούς εκμετάλλευσης, της στοιχειοθεσίας και της σελιδοποίησης των έργων που έχουν εκδώσει.
Με τη διάταξη αυτή, ο νομοθέτης καθιερώνει υπέρ των εκδοτών εντύπων ένα περιορισμένης έκτασης συγγενικό (και όχι πνευματικό) δικαίωμα το οποίο αφορά μόνον στη στοιχειοθεσία και στη σελιδοποίηση (την απομίμηση της “πρωτοτυπίας” των οποίων ο νόμος απαγορεύει) και δεν εκτείνεται στο περιεχόμενο του δημοσιεύματος. Είναι προφανές ότι οι έννοιες της στοιχειοθεσίας και της σελιδοποίησης δεν αφορούν στην απλή αναπαραγωγή και αποδελτίωση “αποκομμάτων” από δημοσιεύματα του Τύπου που αποτελούν μέρος ολόκληρης της ύλης ενός εντύπου, όπως είναι η εφημερίδα και το περιοδικό.
Δεδομένης της έλλειψης σχετικού νομοθετικού πλαισίου στα κράτη μέλη της Ε.Ε., γίνονται προσπάθειες υπό τη Βουλγαρική Προεδρία να θεσμοθετηθούν δικαιώματα υπέρ των εκδοτών προκειμένου οι μηχανές αναζήτησης στο διαδίκτυο να καταβάλλουν δικαιώματα στους παραγωγούς ειδήσεων για τα θέματα που αναρτούν στις ιστοσελίδες τους. Οι διαπραγματεύσεις για την συμφωνία επί ενός κοινά αποδεκτού νομοθετικού πλαισίου πρόκειται να αρχίσουν άμεσα.
