Aλ. Σκαναβής: «Σε τροχιά διεύρυνσης η ΕΙΗΕΑ µε στόχο την επιβίωση των εφηµερίδων»

Για όλα τα ζητήµατα που απασχολούν την ιστορική  Ένωση Ιδιοκτητών Ηµερησίων Εφηµερίδων Αθηνών µίλησε στο adbusiness o πρόεδρός της, Αλέξης Σκαναβής.

Γράφει η ΣΟΝΙΑ ΧΑΪΜΑΝΤΑ

Μια δύσκολη εξίσωση µε πολλούς αγνώστους «Χ» που κληροδότησε το παρελθόν και σηµαντικές µεταβλητές που παράγει το παρόν και το µέλλον του Τύπου, επιχειρούν να λύσουν αυτήν την περίοδο ο πρόεδρος της ιστορικής  Ένωσης Ιδιοκτητών Ηµερησίων Εφηµερίδων Αθηνών, Αλέξης Σκαναβής, και τα µέλη του ∆.Σ., προκειµένου να ισχυροποιήσουν την ΕΙΗΕΑ και να διασφαλίσουν κατά το µέτρο του δυνατού τη βιωσιµότητα των εφηµερίδων: διεύρυνση και εξωστρέφεια της  Ένωσης, ενσωµάτωση των εκδοτών εβδοµαδιαίων εφηµερίδων, αναζήτηση του µαθηµατικού τύπου για τη διανοµή των πνευµατικών δικαιωµάτων, διεκδίκηση στήριξης από την Πολιτεία, ποιοτική διανοµή, διασφάλιση θέσεων εργασίας, κατάργηση ΦΠΑ. Μια εξίσωση που δείχνει ότι µάλλον το νήµα πρέπει να αναζητηθεί στην αρχή του, να ξανατεθούν οι βάσεις της συζήτησης, να υπάρξει µια νέα αφετηρία, νέοι ορισµοί, κοινός τόπος στο τραπέζι του διαλόγου.

Πώς βλέπετε ως πρόεδρος της ΕΙΗΕΑ το µέλλον του έντυπου Τύπου την εποχή της επέλασης του διαδικτύου και των πλατφορµών; ∆ιαφαίνεται, κατά τη γνώµη σας, να διαφοροποιείται έναντι της επικρατούσας τάσης (θετικά ή αρνητικά) η αγορά των ελληνικών εφηµερίδων και προς ποια κατεύθυνση; Το διαδίκτυο συνιστά τροχοπέδη για τη βιωσιµότητα των εφηµερίδων ή υποστηρικτικό Μέσο;

Εφηµερίδες και διαδίκτυο συνιστούν συµπληρωµατικά ΜΜΕ, ιδίως αν µιλάµε για τα «αδελφά», τα οµώνυµα sites των εφηµερίδων έναντι των ιστότοπων των αµιγώς ψηφιακών παικτών (pure digital players). ∆εν θα πρέπει να ξεχνάµε ότι µια εφηµερίδα, για να βγει στα σηµεία πώλησης, χρειάζονται κάποιες ώρες. Το συγκριτικό πλεονέκτηµα του διαδικτύου σε επίπεδο ενηµέρωσης είναι η αµεσότητα και η ταχύτητα, αφήνοντας συχνά περιθώρια για δηµοσίευση αδιασταύρωτων ειδήσεων και πληροφοριών, fakenews ή θεωριών συνωµοσίας.

Πράγµατι, αν πρέπει να κυνηγήσεις µε το δευτερόλεπτο την ανάρτηση µιας είδησης π.χ. για ένα σεισµό, αν κάνεις λάθος, θα πρέπει να επανέλθεις και να προβείς στην αναγκαία διόρθωση. Η εφηµερίδα, πέραν ορισµένων αποκλειστικών ειδήσεων που µπορεί να δηµοσιεύει, είναι προφανές ότι έχει τη δυνατότητα της ανάλυσης, της εµβάθυνσης σε ένα θέµα που µπορεί να διαβάσει κάποιος µε τη λογική της πιο αργής δηµοσιογραφίας (slow journalism), µια τάση πολύ διαδεδοµένη σε πιο ώριµες αγορές.

Ο λόγος της πτώσης της κυκλοφορίας των εφηµερίδων έλκει την εξήγησή του από την επέλαση του διαδικτύου;

Η επέλαση του διαδικτύου µπορεί να εξηγήσει έως ένα βαθµό τη συρρίκνωση της επίδοσης των εφηµερίδων στο περίπτερο ή στα σηµεία πώλησης. Παράλληλα, χρειαζόµαστε ένα αναβαθµισµένο δίκτυο διανοµής Τύπου και να τεθούν συγκεκριµένοι στόχοι, αναφορικά µε την ακριβή ώρα κατά την οποία οι εφηµερίδες είναι διαθέσιµες στο κοινό. Τι να το κάνει ένας εκδότης ή και ο πολίτης αν σταλεί η εφηµερίδα π.χ. στη Ρόδο και καταφθάσει στα σηµεία πώλησης στις 5 το απόγευµα; Ποιος θα τη διαβάσει; Κανένας. Στην Ελλάδα υπάρχουν πολλά νησιωτικά και αποµακρυσµένα σηµεία πώλησης, αλλά για όλα αυτά έχουµε λύσεις.

Προς τα πού εστιάζουν οι προσπάθειες της ΕΙΗΕΑ;

Έχουµε κάνει προσπάθειες στο ποιοτικό και όχι στο ποσοτικό ή οικονοµικό σκέλος. Για το 2021 υπάρχει µια επιδότηση των µεταφορών η οποία καλύπτει τα επιπλέον έξοδα που επέβαλε το πρακτορείο  Άργος. Θα πρέπει, ωστόσο, να γνωρίζουµε µε ποιον τρόπο θα επενδυθεί το έξτρα αυτό ποσό στο θέµα της ποιοτικής διανοµής των εφηµερίδων.

Τα έχετε βρει µε το πρακτορείο διανοµής;

∆εν έχουν λυθεί τα προβλήµατα. ∆εν έχει αποκατασταθεί κάθε στρέβλωση στο όλο σύστηµα της διανοµής. ∆εν έχουν χαρτογραφηθεί τα σηµεία πώλησης, και αυτό είναι ακόµη πιο σηµαντικό στην Περιφέρεια λόγω των αποστάσεων µεταξύ των σηµείων πώλησης. ∆εν έχουµε βρει τρόπους σχετικά µε τη δυνατότητα παραγγελίας εφηµερίδων σε αποµακρυσµένα σηµεία πώλησης, δεν έχουν αναπτυχθεί τα συστήµατα συνδροµών, ενώ µόνο για την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη δουλεύουν αυθηµερόν. Το πρόβληµα δεν είναι αν υπάρχει µονοπώλιο ή ολιγοπώλιο, αλλά η ανάγκη εκσυγχρονισµού της αλυσίδας διανοµής του Τύπου.  Ένα πρόβληµα επίσης είναι ότι στη διαδροµή του Τύπου από το δηµοσιογραφικό πεδίο έως το σηµείο πώλησης, µεσολαβούν 10.000 άνθρωποι (δηµοσιογράφοι, εκτυπωτές, οδηγοί φορτηγών, προσωπικό πρακτορείου), οι οποίοι σήµερα µπορούν να πάρουν όποτε θελήσουν ένα φύλλο εφηµερίδας. Το πρακτορείο προσπαθεί να ακούσει, υπάρχει διάθεση, αλλά ακόµη είµαστε πίσω. Κάτι σηµαντικό που συζητάµε επίσης είναι να πιστοποιήσει το πρακτορείο τις πωλήσεις. Να µπει µια διαδικασία ISO, για να ξέρουµε µε ποια διαδικασία κινούνται τα φορτηγά και τι ώρες φθάνουν στον προορισµό τους. Το barcode εφαρµόζεται, δυστυχώς, µόνο στα σούπερ µάρκετ και όχι στο περίπτερο ή στο µίνι µάρκετ.

Άρα δεν έχετε λύσει το πρόβληµα του «καπέλου» επί των πωληθέντων φύλλων;

Αυτό θα λυθεί µόνο αν υπάρξει πιστοποίηση των πωλήσεων και θεσµοθετηθεί ένα σύστηµα αντικειµενικής µέτρησης των πωληθέντων φύλλων. Αυτό έχει να κάνει περισσότερο µε τη µηχανογράφηση του πρακτορείου και τη δυνατότητά του να κλείσει τις όποιες διαρροές υπάρχουν αυτήν τη στιγµή. Αυτά δεν µπορούν να λυθούν εύκολα. Ακόµα δεν έχουµε λύσει στην Ελλάδα τι σηµαίνει Τύπος, εφηµερίδα, site, τι σηµαίνει ψυχαγωγία.

Για την τηλεόραση υπάρχουν προϋποθέσεις για τον ορισµό ενός καναλιού εθνικής εµβέλειας, για τις εφηµερίδες όχι. Υπάρχουν πανελλαδικές εφηµερίδες που απασχολούν έναν εργαζόµενο και υπάρχουν και εφηµερίδες µε 100 εργαζόµενους. Επίσης, κυκλοφορούν εφηµερίδες που πουλάνε πάνω από 1.000 φύλλα και άλλες που διαθέτουν λιγότερα στα σηµεία πώλησης. Πρέπει να µπουν και barriers to entry, καθώς ο καθένας που έχει χρήµατα µπορεί να εκδώσει και από µία εφηµερίδα.  Ή ο καθένας βγάζει µια εφηµερίδα για να υπάρχει σε όλα τα σηµεία πώλησης, για να µπορεί να κάνει τη δουλειά του, να έχει πολιτική επιρροή. Μέσα σε αυτά τα θέµατα επεξεργαζόµαστε και αυτό.

Ποιοι είναι οι στόχοι της ΕΙΗΕΑ αναφορικά µε τη στήριξη του έντυπου Τύπου από την πλευρά της Πολιτείας; Σε ποιο στάδιο βρίσκεται σήµερα η επίτευξη των προσδοκιών σας;

Η κυβέρνηση έχει ανταποκριθεί, αλλά υπάρχουν πολλά πράγµατα που πρέπει να συµφωνηθούν από όλες τις πλευρές.  Έχει µια διάθεση η κυβέρνηση να βοηθήσει τον Τύπο - προς το παρόν κάποια θέµατα όπως το 2% υπέρ του Ε∆ΟΕΑΠ, ενώ έχει µπει σε νόµο, δεν έχει οριστεί πώς ακριβώς θα γίνει η διαδικασία στην πράξη. Υπάρχει και το θέµα των µεταφορικών βάσει του παλιού νόµου, που ούτε και αυτό έχει υλοποιηθεί, αν και η αρχική δέσµευση έκανε λόγο για α΄ τρίµηνο και έχουµε φθάσει ήδη στο τέλος Μαϊου.

Έχετε συναντήσει τον υπουργό; Ο νόµος είναι προς τη σωστή κατεύθυνση;

Ναι, έχουµε πραγµατοποιήσει συναντήσεις και έχουµε στείλει και επιστολές. Ο νόµος είναι προς τη σωστή κατεύθυνση, πλην όµως θεωρούµε ότι ο Τύπος µειονεκτεί έναντι άλλων Μέσων όπως π.χ. η Τηλεόραση η οποία γλίτωσε ένα µεγάλο ποσοστό -16 µονάδες- επί των διαφηµίσεων µε τη µείωση του Ειδικού Φόρου Τηλεόρασης και πήρε 2 µονάδες επί του τζίρου της υπέρ Ε∆ΟΕΑΠ. Από την άλλη πλευρά, οι εκδότες δεν γλιτώσαµε τίποτα και πήραµε 2 µονάδες όχι επί των διαφηµίσεων, αλλά επί του συνόλου του τζίρου µας. Και ο λόγος ήταν ότι ήθελαν να πάρουν χρήµατα από την τηλεόραση, τα συνδροµητικά κανάλια που εκεί δεν έχουν πολλές διαφηµίσεις αλλά τζίρο λόγω των συνδροµών. Εµείς επιβαρυνθήκαµε επιπλέον, µετά την κατάργηση του αγγελιοσήµου, το 2017, χωρίς να µας δώσουν κάτι άλλο.

Ποιο είναι το καθαρό σας αίτηµα σήµερα;

Έχουµε καταθέσει αιτήµατα σε 4 πυλώνες προς τον υπουργό: α. παγιοποίηση της ενίσχυσης του 2% του Ε∆ΟΕΑΠ, β. παγιοποίηση της ενίσχυσης των µεταφορικών για όλα τα χρόνια, γ. επιδότηση των θέσεων εργασίας (π.χ. έως τον βασικό µισθό ή τις εργοδοτικές και ασφαλιστικές εισφορές που αντιστοιχούν στο 40%) και όχι επιδότηση της αναστολής εργασίας και δ. µηδενισµό του ΦΠΑ στις εφηµερίδες.  Ένα δύσκολο θέµα, αλλά ισχύει σε άλλες αγορές. Επί της ουσίας, ο ΦΠΑ είναι τόσο µικρός γιατί πληρώνεται και στο χαρτί και στην εκτύπωση και τελικά επί της τιµής της εφηµερίδας προστίθεται άλλο ένα 6%. Εφόσον έχει καταβληθεί ΦΠΑ για το χαρτί και την εκτύπωση, γιατί να επιβληθεί άλλο ένα 6%; Υποτίθεται ότι ο ΦΠΑ σηµαίνει προστιθέµενη αξία, αλλά εν προκειµένω η αξία είναι µάλλον µείον. Το όλο κόστος των εφηµερίδων είναι µάλλον περισσότερο από την είσπραξη. Αν γίνονταν όλα αυτά, οι εφηµερίδες θα είχαν µεγαλύτερη τύχη επιβίωσης και δεν θα εξαρτώντο από τις κρατικές διαφηµίσεις. Πάντα όµως υπήρχε η σχέση ΜΜΕ µε πολιτικούς. Αυτή είναι µια παθογένεια που δεν θα λυθεί εύκολα.

Το αφήγηµά σας προς την κυβέρνηση, για να καταλάβουµε, είναι µόνο η διατήρηση των θέσεων εργασίας;

Φυσικά και όχι. Το αφήγηµά µας είναι η διασφάλιση του πλουραλισµού, της πολυφωνίας και της δηµοκρατίας µε έναν υγιή και ισχυρό Τύπο. Αλλά για να γίνει αυτό, θα πρέπει οι εφηµερίδες να φθάνουν στην ώρα τους, να µην κοστίζει η δηµοσιογραφική εργασία και η εκτυπωτική διαδικασία περισσότερο από αυτά που εισπράττονται. Ευτυχώς, ένα µέρος των διαφυγόντων κερδών θα υποκατασταθεί ή υποκαθίσταται από τα έσοδα των sites, αλλά και αυτά δεν είναι σε θέση να στηρίξουν την εφηµερίδα.

Έχετε σκεφτεί να µπείτε στα συνδροµητικά µοντέλα για τα sites;

Υπήρξε µια συζήτηση επ αυτού. Προς το παρόν, ο ΟΣ∆ΕΛ ανέλαβε το θέµα των αποδελτιώσεων και δίνει κάποια χρήµατα, όπως και από τα smartphones, τα µηχανήµατα αναπαραγωγής και τα φωτοτυπικά.

Ποιες είναι οι επιδιώξεις της ΕΙΗΕΑ για την καταβολή των πνευµατικών δικαιωµάτων, σε ποιο στάδιο βρίσκονται οι συζητήσεις σας µε την κυβέρνηση, άλλες ενώσεις ή και τον ΟΣ∆ΕΛ; Ποιο µοντέλο προκρίνετε;

Το κράτος αυτήν τη στιγµή συγκροτεί µια προπαρασκευαστική επιτροπή που πρέπει να παραδώσει ένα έργο προς το τέλος Μαΐου. Από την πλευρά της ΕΙΗΕΑ θα σταλεί επιστολή στην υπουργό Πολιτισµού Λίνα Μενδώνη, από την οποία θα ζητήσουµε, προτού συγκροτηθεί η επιτροπή, να µιλήσει µε έναν θεσµικό φορέα που δεν συµµετέχει σε αυτήν. Ενόψει λοιπόν της ενσωµάτωσης στο ελληνικό δίκαιο της οδηγίας της Ε.Ε. για τα Πνευµατικά ∆ικαιώµατα, θεωρώ ότι πρέπει οι νοµικοί που συµµετέχουν στην επιτροπή να µιλήσουν µε το προεδρείο της ΕΙΗΕΑ. Παράλληλα, προσπαθούµε να βρούµε κάποια κοινά σηµεία µε τον ΟΣ∆ΕΛ και έχουµε καταλήξει ήδη σε τρεις άξονες: 

* Τι θα θέλαµε να περιληφθεί σε ένα νοµοπαρασκευαστικό έργο για συζήτηση 

* Πώς πρέπει να κατηγοριοποιήσουµε τους εκδότες ηλεκτρονικού Τύπου (παραδοσιακοί εκδότες µε sites, Pure Digital Players, καναλάρχες µε sites). Ο ΟΣ∆ΕΛ µας έχει ενηµερώσει ότι τα κριτήρια είναι τα άτοµα που απασχολούνται και η επισκεψιµότητα των sites.  Όταν έχεις µια εφηµερίδα, είναι προφανές ότι όλο το προσωπικό απασχολείται στο site ή τα άρθρα τους είναι προς χρήση στην οµώνυµη ιστοσελίδα, καθώς ο εκδότης της εφηµερίδας έχει δικαίωµα να δηµοσιεύσει στον ιστότοπο οτιδήποτε τυπώνεται και στην εφηµερίδα.

*Αν θα µπει η ΕΙΗΕΑ µε κάποια αυτονοµία αναφορικά µε τις αποφάσεις του ∆.Σ., υπό τη «σκέπη» του ΟΣ∆ΕΛ.  Όµως προσανατολιζόµαστε να κάνουµε έναν δικό µας οργανισµό και πιθανόν στη συνέχεια να αναθέσουµε το εισπρακτικό κοµµάτι στον ΟΣ∆ΕΛ.

Ποιοι θα παίρνουν τα χρήµατα από τα πνευµατικά δικαιώµατα; Η ΕΙΗΕΑ; Οι εκδότες; Οι δηµοσιογραφικές ενώσεις, οι δηµοσιογράφοι ή όλοι µαζί;

Αρχικά οι εκδότες και κατά δεύτερο υπάρχει ένα θέµα του τι θα παίρνουν οι Ενώσεις. Αν θα καταβάλλονται ποσά σε ποσοστό, ανά δηµοσιογράφο κοκ. Υπάρχει το γερµανικό µοντέλο, που αναφέρει ότι τα ποσά θα τα παίρνουν οι εκδότες και το 30% θα οδεύει στους δηµοσιογράφους. Θυµίζω ότι στα sites εργάζονται µια σειρά από ειδικότητες όπως δηµοσιογράφοι, social media editors, γραφίστες, αναλυτές metrics, ινφογραφίστες, φωτογράφοι, µοντέρ, κατηγορίες που δεν υπήρχαν.

Οπότε δίνεις δικαιώµατα και σε αυτούς;

∆εν ξέρω, πρέπει να θεσµοθετηθούν όλα αυτά. Πρέπει να δούµε ποια sites δηµοσιεύουν πρωτογενές δηµοσιογραφικό περιεχόµενο. Αν αντιγράφουν από πρακτορεία, αν είναι συναθροιστές (aggregators), αν έχουν δική τους ύλη… Το θέµα είναι ποιος έχει πρωτογενές περιεχόµενο. Είναι αρκετά µπερδεµένο το τοπίο ακόµη και όλα είναι προς συζήτηση.

Πρέπει να παίρνουν οι δηµοσιογράφοι χρήµατα; Σας έχουν προσεγγίσει οι ενώσεις ιδιοκτητών; Η ΕΝΕ∆; Η ΕΙΤΗΣΕΕ;

Όχι κανένας. Στο εξωτερικό, ορισµένοι όµιλοι και εταιρείες υπογράφουν συµβάσεις απευθείας µε τις πλατφόρµες όπως έκανε ο Μέρτντοχ στην Αυστραλία. Πρέπει να δούµε ορισµένα πράγµατα κα να καταλήξουµε. Πρέπει να δούµε πώς θα γίνεται ο διαµοιρασµός, όχι εκ των υστέρων να τσακώνονται εκδότες και δηµοσιογράφοι για το πόσα θα πάρει ο ένας και πόσα ο άλλος. Αυτό είναι ένα κρίσιµο σηµείο, που θα πρέπει να κλείσει προτού ολοκληρωθεί η εναρµόνιση. Να δούµε τι χρήµατα θα παίρνουν τα sites των εφηµερίδων, τα sites των σταθµών και τα sites των ψηφιακών παικτών. Μπορεί επίσης να υπάρχει ένα site στην περιφέρεια πολύ δυνατό που να παράγει πρωτογενές υλικό, φωτογραφίες και video. Πρέπει να λυθούν όλα αυτά σε κοινό τραπέζι, γιατί είναι χαώδης η κατάσταση.  Όλα είναι δυναµικά. ∆εν ξέρουµε ακόµη ποιο είναι το σωστό και δεν έχουµε πλήρη εικόνα τι θα ισχύσει σε άλλες χώρες. Οι σταθµοί έχουν τα πνευµατικά δικαιώµατα για τις σειρές αλλά και τα συγγενικά δικαιώµατα. Οι δηµιουργοί παίρνουν συγγενικά δικαιώµατα, παρόλο που η εταιρεία παραγωγής έχει αναλάβει το συγκεκριµένο οπτικοακουστικό περιεχόµενο. Κάπως έτσι είναι και στο διαδίκτυο το µοντέλο µε τα πνευµατικά δικαιώµατα. Αν πάµε µε αυτήν τη λογική της καταβολής συγγενικών δικαιωµάτων, µάλλον πρέπει να πάµε και στη λογική ότι υπάρχουν δικαιώµατα και για τους δηµιουργούς- δηµοσιογράφους.

Βρίσκεται η ΕΙΗΕΑ σε διαδικασία διεύρυνσης της βάσης της και προς ποια κατεύθυνση; Ποιος είναι ο στόχος σας;

Προσωπικά, ήδη από το 2017 είχα ζητήσει την αναβίωση της  Ένωσης και είχα πει ότι η Γενική Συνέλευση είναι το ανώτατο θεσµικό όργανο. Από τη στιγµή που έχουν ληφθεί αποφάσεις από το 2010 ως προς τη διεύρυνση της ΕΙΗΕΑ και καθώς το καταστατικό της  Ένωσης διέπετο από νόµο που είχε περάσει από τη Βουλή, πρόσφατα δηµιουργήσαµε σωµατείο και δεν υπαγόµαστε στο νόµο της δεκαετίας του 50. Υλοποιούµε τις αποφάσεις της Γ.Σ., πήγαµε το καταστατικό προς έγκριση στο πρωτοδικείο είµαστε σε θέση της καθαρογραφής και των σχετικών εγκρίσεων. Ως εκ τούτου, στις αρχές Ιουνίου θα µπούµε στη διαδικασία της διεύρυνσης.  Ήδη έχουµε στείλει επιστολές στις µεγάλες εβδοµαδιαίες εφηµερίδες (Βήµα, Πρώτο Θέµα) αλλά και στην Καθηµερινή αποδεχόµενοι πλέον ότι το έβδοµο φύλλο ισοδυναµεί εξ ορισµού µε εβδοµαδιαία έκδοση. Υπάρχει διάθεση να συµµετάσχουν.  Έχει εγκριθεί η αύξηση των µελών του ∆.Σ. Στόχος µας είναι να µπουν οι περισσότερες εβδοµαδιαίες εφηµερίδες, αν όχι όλες. Είναι λογικό να µπουν οι εβδοµαδιαίες εφηµερίδες στην ΕΙΗΕΑ. Παλαιότερα, σας θυµίζω ότι η ΕΙΗΕΑ είχε στόχο να συµπεριλάβει και την  Ένωση Τηλεοπτικών σταθµών, γιατί οι περισσότεροι καναλάρχες ήταν εκδότες.

Ποια είναι η νέα εποχή της ιστορικής σας Ένωσης υπό την προεδρία σας;

Θα κάνουµε εκλογές και θα δούµε. Στις 29 Ιανουαρίου εξελέγη το νέο 5µελές ∆.Σ. και στη συνέχεια αποφασίστηκε το νέο ∆ιοικητικό Συµβούλιο να είναι 7µελές. Παράλληλα, συµφωνήθηκε να παραιτηθεί το νυν ∆.Σ. µόλις µπουν στην  Ένωση, ως µέλη, και οι εβδοµαδιαίες εφηµερίδες.

Θα βλέπατε θετικά µια ένωση ΜΜΕ;  Ή πρόκειται για ουτοπία;

Αυτός ήταν ο στόχος παλιά, αλλά δεν ευοδώθηκε για διάφορους λόγους. Πρέπει να κοιτάξουµε µπροστά.

Ποια στάση τηρεί η διαφηµιστική αγορά;

Αδιάφορη, δεν ενδιαφέρονται. ∆εν εντάσσουν στο marketing mix τις εφηµερίδες.

∆εν στηρίζει ούτε το κράτος ούτε η διαφηµιστική αγορά… Από πού δικαιώνεται ένας εκδότης;

∆ύσκολη δουλειά. Οι εκδότες έχουν πάρει επάνω τους όλες τις οφειλές, διώκονται ποινικά, αστικά… Έχουν µισθοδοσίες, ασφαλιστικές εισφορές, εκτυπωτικά, µεταφορικά, δάνεια µε υψηλά επιτόκια. Θέλει καθηµερινό αγώνα. Είναι πολύ ενδιαφέρον έργο το εκδοτικό, αλλά θέλει µεγάλες αντοχές.