H ΕΔΕΕ επιμένει, η ΕΣΗΕΑ δεν ενδιαφέρεται;

Γράφει η ΣΟΝΙΑ ΧΑΪΜΑΝΤΑ

Μπορεί το Δ.Σ. της ΕΣΗΕΑ στις 14 Ιουλίου του 2010 να είπε ένα αδιάφορο και ξερό… όχι στην εξαιρετικά ενδιαφέρουσα πρόταση του Τομέα Δημοσίων Σχέσεων της ΕΔΕΕ για υπογραφή κοινού μνημονίου δεοντολογίας μεταξύ ΕΔΕΕ και ΕΣΗΕΑ, ωστόσο σχεδόν δύο μήνες μετά (9/9/2010) τα μέλη της Διοικούσας Επιτροπής του Τομέα Δημοσίων Σχέσεων (Κίμων Αντύπας, Γιώργος Λιμπέρης, Ντίνος Αδριανόπουλος και Δημήτρης Ρούλιας) επανέρχονται δριμύτερα… Εμμένουν στην πρότασή τους, «πατώντας» ακριβώς στο επιχείρημα της άρνησης του Πάνου Σόμπολου (πρόεδρος ΕΣΗΕΑ) και του Αντώνη Νταβανέλλου (Γενικός Γραμματέας) που υπέγραφαν την επιστολή. Ποιο ακριβώς επιχείρημα;

Ευχαριστούμε, έχουμε, δεν θα πάρουμε…

Πώς αιτιολόγησε τον Ιούλιο η ΕΣΗΕΑ την άρνησή της στο ενδεχόμενο της υπογραφής του μνημονίου συνεργασίας μεταξύ στελεχών εταιρειών δημοσίων σχέσεων και δημοσιογράφων; Πολύ απλά επικαλέστηκε ότι η Ένωση Συντακτών «διαθέτει ήδη Κώδικα Επαγγελματικής Ηθικής και Κοινωνικής Ευθύνης των δημοσιογράφων-μελών της, ο οποίος εγκρίθηκε από τη Γενική Συνέλευση της 19-20 Μαΐου 1998 με αυξημένη πλειοψηφία». Μάλιστα ανέφερε ότι «οι αρχές αυτές τηρούνται απαρέγκλιτα από τα μέλη της ΕΣΗΕΑ, καθώς αποτελούν αδιαπραγμάτευτους κανόνες του δημοσιογραφικού επαγγέλματος».
Χωρίς να αμφισβητούν τα λεγόμενα των δύο έγκριτων δημοσιογράφων και συνδικαλιστών (Σόμπολου, Νταβανέλλου), τα μέλη της Διοικούσας Επιτροπής του Τομέα PR της ΕΔΕΕ γνωρίζουν στην πράξη -όπως γνωρίζει άλλωστε και κάθε δευτεροετής φοιτητής των ΜΜΕ- ότι δημοσιογράφοι ξεπερνούν συχνά το πεδίο των καθηκόντων τους, ενώ έχουν επίγνωση των γκρίζων εξαιρέσεων στον κανόνα των συντακτών που κάνουν καλά τη δουλειά τους.
Έτσι αποφάσισαν να επανέλθουν και να δηλώσουν την ικανοποίηση από τη διαπίστωση ότι οι απόψεις τους συμπλέουν «απολύτως όσον αφορά στην προσήλωση στους αντίστοιχους κώδικες δεοντολογίας».

Η επανάληψη της πρότασης

Και περνούν στο παρασύνθημα: «Αυτή η σύμπλευση, σε μια εποχή ιδιαίτερα κρίσιμη για την ελληνική κοινωνία, εξακολουθούμε να θεωρούμε ότι πρέπει να επισφραγισθεί ουσιαστικά και θεσμικά από τη δέσμευση και των δύο πλευρών, στη βάση ενός Κοινού Μνημονίου Δεοντολογίας. Οι δομικές αλλαγές που συντελούνται στο τοπίο των ΜΜΕ, σε συνδυασμό με την εκρηκτική εξέλιξη των τεχνολογιών που διαμορφώνουν τους τρόπους της Επικοινωνίας, συνθέτουν ένα νέο, διαρκώς εξελισσόμενο περιβάλλον. Οι νέες συνθήκες επιβάλλουν μια ειλικρινή, ξεκάθαρη αμοιβαία δέσμευση ότι οι αρχές δεοντολογίας θα εξακολουθήσουν να τηρούνται απαρέγκλιτα από τους επαγγελματίες και των δύο κλάδων.
Δημοσιογράφοι και επαγγελματίες των δημοσίων σχέσεων οφείλουμε, εξ αντικειμένου, να είμαστε πάντα στην αιχμή των εξελίξεων. Ας προχωρήσουμε λοιπόν τώρα μαζί, σε μια πρωτοβουλία που θα στείλει ένα ισχυρό μήνυμα διαφάνειας προς όλες τις κατευθύνσεις και θα θωρακίσει τη δουλειά μας απέναντι σε κακές πρακτικές - πρακτικές τις οποίες, πολύ ορθώς, εσείς ο ίδιος έχετε κατ΄ επανάληψιν στηλιτεύσει με δημόσιες παρεμβάσεις σας».

Αποδέκτες της πρότασης και υπουργοί

Στην αρχική επιστολή της 22ας Ιουνίου, η οποία είχε τότε κοινοποιηθεί στους υπουργούς Χ. Παμπούκη και Γ. Ραγκούση, τον κυβερνητικό εκπρόσωπο Γ. Πεταλωτή και τον Γ.Γ. Επικοινωνίας, Γ. Πετρουλάκη, είχε συνοπτικά δηλωθεί:
• O Κώδικας Δεοντολογίας και Πρακτικής δεν επιτρέπει οι εταιρείες Δημοσίων Σχέσεων να διατηρούν μετοχική σχέση με οποιαδήποτε εταιρεία ανήκει σε όμιλο στην ιδιοκτησία του οποίου υπάρχει ΜΜΕ, αλλά και να έχουν μετόχους ή μέλη του Δ.Σ. αυτών ή των συνδεδεμένων με αυτές εταιρειών εν ενεργεία δημοσιογράφους.
• Οι εταιρείες Δημοσίων Σχέσεων δεν επιτρέπεται να απασχολούν, με μόνιμη έμμισθη σχέση σε θέσεις επιρροής στο κοινό ή στους εν δυνάμει πελάτες τους, εν ενεργεία δημοσιογράφους.
Τι περίμενε ο Τομέας; Μια ξεκάθαρη διατύπωση αντίστοιχης δέσμευσης της ΕΣΗΕΑ που να ενέχει την πρόθεση της υπογραφής ενός ανοιχτού μνημονίου, προς αποφυγήν στρεβλώσεων. Όμως κάτι τέτοιο δεν κατέστη δυνατό.
Σύμφωνα με πληροφορίες, η ΕΣΗΕΑ, πέρα από την επίκληση του τυπικού επιχειρήματος ότι «έχουμε κώδικα και κανόνες ηθικής», ενδεχομένως να σκεφτόταν το «πολιτικό» κόστος από τη δημοσιοποίηση της υπογραφής ενός μνημονίου με μια επαγγελματική Ένωση (μέλη της οποίας είναι εταιρείες και όχι στελέχη ή απλοί εργαζόμενοι). Ένα άλλο πρόβλημα που θα ανέκυπτε είναι ότι τυχόν υπογραφή του σχετικού μνημονίου θα εξέθετε στην αγορά τα μέλη της Ένωσης που βαίνουν αντίθετα από τις προθέσεις του καταστατικού (έχουν δικές τους εταιρείες δημοσίων σχέσεων, κάνουν δημόσιες σχέσεις ξεπερνώντας το ρόλο του υπεύθυνου Γραφείου Τύπου, κ.ά.).

Η Διεθνής Ομοσπονδία Δημοσιογράφων προσυπογράφει, η ΕΣΗΕΑ όχι

Η ιδέα για στενότερη συνεργασία Τομέα PR με την ΕΣΗΕΑ γεννήθηκε πριν από αρκετά χρόνια, με αφορμή το «Καταστατικό περί Διαφάνειας στα ΜΜΕ». Τότε είχε τυπωθεί το «Media Transparency Charter», το οποίο είχε αποστείλει η ICCO. Παράλληλα ο Διεθνής Κώδικας Δεοντολογίας της ΙPRA έχει επικυρωθεί κατά τη διάρκεια διεθνούς συνεδρίου που έγινε στην Αθήνα το 1965 και έκτοτε φέρει το όνομα «Code of Athens». Ο κώδικας αναφέρεται στη δεοντολογία που πρέπει να διέπει τα στελέχη των Δημοσίων Σχέσεων στην εξάσκηση των καθηκόντων τους, ανεξάρτητα από το αν είναι μέλη της ΙPRA ή όχι . Έχει δε υιοθετηθεί και αποτελεί τη βάση κωδίκων δεοντολογίας και σε πολλές εθνικές ενώσεις στελεχών και εταιρειών Δημοσίων Σχέσεων.
Το 2001 η IPRA ξεκίνησε μια σημαντική καμπάνια για να ελαττώσει τα φαινόμενα της αντιδεολογικής και μερικές φορές κολάσιμης και από το νόμο πρακτικής στις σχέσεις μεταξύ των επαγγελματιών των Δημοσίων Σχέσεων και των Μέσων, που υπήρχε σε διάφορες χώρες και ιδίως στη Ρωσία (εκείνη την περίοδο).
Επιθυμώντας δε να θεσπίσει ένα πλαίσιο συνεργασίας που θα είναι σύμφωνο με τις αρχές της δεοντολογίας των δύο επαγγελμάτων, δημιούργησε το «Καταστατικό Διαφάνειας με τα Μέσα» (Media Transparency Charter), το οποίο συνυπέγραψαν άλλες πέντε διεθνείς ενώσεις και από τις δύο πλευρές, μεταξύ αυτών το Διεθνές Ινστιτούτο Τύπου (International Press Institute), η Διεθνής Ομοσπονδία Δημοσιογράφων (International Federation of Journalists) και η Διεθνής Ένωση Εταιρειών Συμβούλων Δημοσίων Σχέσεων (International Communications Consultancies Organization - ICCO), στην οποία μέλος είναι και ο Τομέας Δημοσίων Σχέσεων της ΕΔΕΕ.

Ασυμβίβαστα

Οι δεοντολογικοί κανόνες της δημοσιογραφίας, όσο και οι νόμοι, αρκετές φορές δεν επιτρέπουν, στις χώρες τουλάχιστον της Ευρώπης, την ανάληψη από δημοσιογράφους «καθηκόντων» Γραφείου Τύπου σε εταιρείες Δημοσίων Σχέσεων ή σε εσωτερικά τμήματα Δημοσίων Σχέσεων επιχειρήσεων ή Οργανισμών, πολύ δε περισσότερο δημοσίων ιδρυμάτων, παρά μόνο μετά από παραίτηση από το δημοσιογραφικό τους επάγγελμα.

Οι βασικές αρχές του Καταστατικού Διαφάνειας με τα Μέσα:

• Τη δημοσιογραφική ύλη επιλέγουν δημοσιογράφοι, ενώ δεν αποτελεί προϊόν πληρωμής με
μετρητά ή σε είδος.
• Τα πληρωμένα κείμενα (publi, advertorials) είναι εμφανή ως τέτοια και δεν πρέπει να συγχέονται με τα δημοσιογραφικά άρθρα.
• Δείγματα προϊόντων μπορούν να παραχωρούνται σε δημοσιογράφους προκειμένου να δοκιμάζουν, μόνον προς αξιολόγηση και σχολιασμό.
• Οι δημοσιογράφοι/αρχισυντάκτες πρέπει να ετοιμάσουν ένα μνημόνιο πολιτικής αναφορικά με τα δώρα και τις αποδείξεις παραλαβής τους.

Πριν από τρία περίπου χρόνια, η IPRA δημιούργησε και τον «Κώδικα των Βρυξελλών», πολιτικής διαμεσολάβησης, για τους συμβούλους Δ.Σ. που καλύπτουν την πρακτική των Public Affairs/Lobbying.

Λομπίστες καθ’ όλα νόμιμοι

Ο κώδικας αφορά περισσότερους από 10.000 λομπίστες και όταν υπεγράφη προ 3ετίας έλαβε συμβολικό χαρακτήρα, καθώς οι υπογραφές μπήκαν στην κατοικία του πρέσβη της Μεγάλης Βρετανίας στην Ε.Ε., Sir John Grant.
Σύμφωνα με το νέο κώδικα οι επαγγελματίες των Δημοσίων Σχέσεων θα πρέπει να πληρούν τις εξής προϋποθέσεις:
• Να ενεργούν με εντιμότητα και ακεραιότητα ώστε να κερδίζουν την εμπιστοσύνη των συνομιλητών.
• Να λειτουργούν με διαφάνεια και να δηλώνουν τα ονόματα, τους τίτλους, τις προθέσεις και τους πελάτες τους.
• Να εγγυώνται ηθικούς και ψυχολογικούς όρους συνομιλίας και να αναγνωρίζουν το δικαίωμα
των εμπλεκομένων πλευρών να παρουσιάζουν τις απόψεις τους.
• Να λαμβάνουν μέτρα προκειμένου να διασφαλίζεται η αλήθεια και ακρίβεια των πληροφοριών που παρέχουν στις δημόσιες και κοινοτικές αρχές.
• Να μην διαδίδουν ψευδείς ή παραπλανητικές πληροφορίες.
• Να μην χρησιμοποιούν παραπλανητικά ή αθέμιτα μέσα για να αποσπάσουν πληροφορίες από τις
δημόσιες αρχές.
• Να μην επιδίδονται σε ανάρμοστες πρακτικές επιρροής στις δημόσιες αρχές.
• Να μη χρηματίζουν ή δωροδοκούν μέλη δημοσίων αρχών.
• Να αποφεύγουν κάθε σύγκρουση συμφερόντων και όταν διαπιστώνουν διαμάχη να τη γνωστοποιούν στους θεσμούς.
• Να μην διαθέτουν σε τρίτους και έναντι αμοιβής έγγραφα από τις δημόσιες αρχές.
• Να απασχολούν μόνο υπαλλήλους και στελέχη των δημοσίων αρχών, που υπόκεινται στους κανόνες εχεμύθειας που έχουν υπογράψει.