Έλληνες και Media: Από την ενηµέρωση στην αποχή

Γράφει η Σόνια Χαϊµαντά

Εντυπωσιακά και σε πολλές περιπτώσεις ανησυχητικά είναι τα ευρήµατα της νέας πανελλαδικής έρευνας µε τίτλο «Πολίτες και ΜΜΕ στην Ελλάδα: Από την Ενηµέρωση στην Αποχή», που παρουσίασε το Εργαστήριο Ειρηνευτικής ∆ηµοσιογραφίας του Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης (*) σε συνεργασία µε την KAPA Research. Η έρευνα διεξήχθη µεταξύ 30 Μαΐου και 10 Ιουνίου 2025, σε αντιπροσωπευτικό δείγµα 1.014 πολιτών ηλικίας 15 ετών και άνω.

Παρότι το 69% δηλώνει ότι ενηµερώνεται τουλάχιστον µία φορά την ηµέρα, το 81% αναγνωρίζει ότι αποφεύγει τις ειδήσεις - έστω και περιστασιακά. Πάνω από τους µισούς (52%) έχουν κάνει συνειδητό διάλειµµα από την ενηµέρωση, µε το 87% αυτών να αναφέρουν πως ένιωσαν ψυχολογική ανακούφιση.

Αξιόπιστα τα sites

Σε ό,τι αφορά την εµπιστοσύνη προς τα ΜΜΕ, οι ειδησεογραφικές ιστοσελίδες συγκεντρώνουν τα υψηλότερα ποσοστά, σε αντίθεση µε την τηλεόραση και τα µέσα κοινωνικής δικτύωσης, που εµφανίζονται χαµηλά στις προτιµήσεις. Η τηλεόραση διατηρεί την κυριαρχία της κυρίως στις ηλικίες άνω των 65 ετών (77%), ενώ στους νέους 15-34 ετών την προτιµά µόλις το 33%. Αντίθετα, η νεότερη γενιά στρέφεται στα social media (58%) και στις ενηµερωτικές ιστοσελίδες (55%).

Παρά την κούραση από την υπερπληροφόρηση και την αµφισβήτηση της αξιοπιστίας, το 92% των πολιτών εξακολουθεί να θεωρεί σηµαντικό να είναι ενηµερωµένο. Το 74% αναγνωρίζει ότι ο Τύπος έχει ρόλο ελέγχου της πολιτικής εξουσίας, αν και εκφράζεται έντονος σκεπτικισµός για τον τρόπο µε τον οποίο οι δηµοσιογράφοι ασκούν αυτό το καθήκον.

Τα παραπάνω αποτελέσµατα προκύπτουν από έρευνα που διεξήγαγε το Εργαστήριο Ερευνητικής ∆ηµοσιογραφίας (Peace Journalism Lab) του ΑΠΘ µε επιστηµονικά υπεύθυνο τον καθηγητή Νικόλαο Παναγιώτου, σε συνεργασία µε την KAPA Research για τις Συνήθειες και τις Αντιλήψεις γύρω από την Ενηµέρωση στην Ελλάδα. Η πανελλαδική έρευνα κοινής γνώµης είχε δείγµα 1.14 πολίτες, ηλικίας 15 ετών και άνω, µε χρήση quota ως προς το φύλο, την ηλικία και την περιφέρεια κατοικίας µε βάση την απογραφή ΕΛΣΤΑΤ, 2021 και διενεργήθηκε το διάστηµα 30 Μαΐου έως 10 Ιουνίου 2025.

Πόσο συχνά ενηµερώνονται;

Σχεδόν 7 στους 10  Έλληνες ενηµερώνονται τουλάχιστον µία φορά ηµερησίως, εκ των οποίων σχεδόν οι 4 στους 10 αρκετές φορές µέσα στην ηµέρα.

Οι  Έλληνες σε ποσοστό 38% ενηµερώνονται αρκετές φορές µέσα στην ηµέρα, σε ποσοστό 29% µία φορά την ηµέρα, ενώ τα ποσοστά είναι σηµαντικά χαµηλότερα για όσους επιλέγουν να ενηµερώνονται κάποιες φορές την εβδοµάδα (14%), λιγότερο συχνά (12%) και ποτέ (8%).

Η Τηλεόραση κρατά οριακά τα σκήπτρα της ενηµέρωσης

Η Τηλεόραση κρατά οριακά τα σκήπτρα της ενηµέρωσης, µε τις ειδησεογραφικές ιστοσελίδες (digital born) να ακολουθούν, ενώ υψηλή εξακολουθεί να είναι η κατανάλωση ειδήσεων από τα Μέσα Κοινωνικής ∆ικτύωσης.

Το 57% δηλώνει ότι ενηµερώνεται από την Τηλεόραση, το 55% από τις ειδησεογραφικές ιστοσελίδες, το 43% από τα Μέσα Κοινωνικής ∆ικτύωσης, ενώ µόλις 37% από τις ιστοσελίδες εφηµερίδων, 25% από το ραδιόφωνο, 13% από τις έντυπες εκδόσεις των εφηµερίδων και τα περιοδικά, 9% από φίλους και συγγενείς και 2% δηλώνει ότι δεν ενηµερώνεται.

Βαθµός εµπιστοσύνης: Τα πρωτεία στο WEB

Αντίστροφη είναι η εικόνα σχετικά µε την εµπιστοσύνη που έχουν στο Μέσο για το ειδησεογραφικό περιεχόµενο που καταναλώνουν σε αυτό. Τα πρωτεία έχουν οι ιστοσελίδες, ενώ στις τελευταίες θέσεις είναι η Τηλεόραση και τα Μέσα Κοινωνικής ∆ικτύωσης.

Εµπιστεύονται πολύ και αρκετά (41%) τις ειδησεογραφικές ιστοσελίδες, (36%) τις ιστοσελίδες των εφηµερίδων, (31%) τους φίλους και συγγενείς, (30%) το ραδιόφωνο, (29%) τις έντυπες εφηµερίδες και περιοδικά, (29%) την τηλεόραση και µόλις (22%) τα Μέσα Κοινωνικής ∆ικτύωσης.

Θέλουν τον Τύπο «ελεγκτή» της εξουσίας

Είναι σηµαντικό για τους πολίτες να είναι ενηµερωµένοι αλλά και ο Τύπος να είναι «ελεγκτής της Εξουσίας.

Περισσότεροι από 9 στους 10 (92%) θεωρούν ότι είναι πολύ και αρκετά σηµαντικό να είναι ενηµερωµένοι, µε µόλις 7% να πιστεύουν ότι είναι λίγο και καθόλου σηµαντικό.

Ταυτόχρονα, περισσότεροι από 7 στους 10 (74%) θεωρούν πολύ σηµαντικό και αρκετά σηµαντικό το ρόλο του Τύπου ως ελεγκτή της εξουσίας.

Διχασµένοι για τον τρόπο που οι δηµοσιογράφοι ασκούν το ρόλο τους ως ελεγκτές της εξουσίας

Ωστόσο, οι πολίτες είναι διχασµένοι για τον τρόπο που οι δηµοσιογράφοι ασκούν το ρόλο τους ως ελεγκτές της εξουσίας, µε σχεδόν τους µισούς (46%) να θεωρούν ότι οι  Έλληνες δηµοσιογράφοι δεν ελέγχουν καθόλου την πολιτική εξουσία και ταυτόχρονα ένα σηµαντικό ποσοστό (39%) να θεωρεί ότι υπερβάλλουν στον ρόλο τους ως ελεγκτές.

Άγχος, θυµός και αποφυγή κατανάλωσης ειδήσεων

Η κατανάλωση ειδήσεων ανεξάρτητα από το Μέσο και τη συχνότητα προκαλεί στους πολίτες αρνητικά συναισθήµατα, αποφυγή παρακολούθησης ειδησεογραφικού περιεχοµένου, συνειδητή διακοπή ενηµέρωσης.

Ειδικότερα, όταν καταναλώνουν ειδήσεις έχουν άγχος και θυµό (61%), κακό στην ψυχική υγεία (45%), αίσθηµα ανηµποριάς και αδυναµίας επηρεασµού των γεγονότων (20%), αίσθηµα ότι δεν έχουν αξία για τους ίδιους (17%), κόπωση από υπερφόρτωση πληροφοριών (15%) και τίποτα απ’ όλα αυτά µόλις το 9%.

Η συχνότητα αποφυγής ενηµέρωσης φθάνει έως και 81%. Συγκεκριµένα, αποφεύγει τις ειδήσεις πολύ συχνά το 18%, αρκετά συχνά το 28% και κάποιες φορές το 35%. Πάντα παρακολουθούν ειδήσεις σε ποσοστό 19%.

1 στους 2 κάνει συνειδητό διάλειµµα

∆ιχασµένοι είναι οι πολίτες ανάµεσα σε όσους συνειδητά έχουν επιλέξει να κάνουν «διάλειµµα» από την ενηµέρωση αποφεύγοντας την κατανάλωση ειδησεογραφικού περιεχοµένου. Συνειδητά διακοπή της ενηµέρωσης δηλώνει ότι έχει κάνει το 52%.

Και από όσους έχουν κάνει συνειδητά «διάλειµµα» (52%), το 87% δηλώνει ότι αισθάνθηκε καλύτερα. Ειδικότερα, ναι απαντά το 54% και µάλλον ναι το 33%. Μάλλον όχι και όχι απαντά το 11%.

Η Θεσσαλονίκη φιλοξενεί τη Διεθνή Διάσκεψη για τα Παγκόσµια Μέσα και τον Πολιτισµό 2025

Η έρευνα θα παρουσιαστεί αναλυτικά στις 2-3 Ιουλίου στη Θεσσαλονίκη, στη διεθνή διάσκεψη «Thessaloniki Conference on Global Media and Culture 2025». Με τίτλο «The Currents of Global Media and Culture», η διοργάνωση επικεντρώνεται στις παγκόσµιες εξελίξεις στην επικοινωνία, στον πολιτισµό και στη δηµόσια διπλωµατία, σε µια εποχή όπου η τεχνολογία, τα κοινωνικά δίκτυα και οι πλατφόρµες OTT (τύπου Netflix) επαναπροσδιορίζουν ριζικά το τοπίο των media.

Η διάσκεψη συνδιοργανώνεται από το Peace Journalism Lab του Τµήµατος ∆ηµοσιογραφίας και ΜΜΕ του Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης, την Κορεατική  Ένωση ∆ηµόσιας ∆ιπλωµατίας, το Hong Kong Baptist University και το Communication University of China, ενώ τελεί υπό την επιστηµονική επιµέλεια κορυφαίων ακαδηµαϊκών, όπως ο Nico Carpentier, επίτιµος καθηγητής στο Charles University της Πράγας και πρώην πρόεδρος της International Association for Media and Communication Research.

Μεταξύ των θεµατικών που θα συζητηθούν, περιλαµβάνονται:

•  Η εξέλιξη της παγκόσµιας επικοινωνίας στον 20ό και 21ο αιώνα

•  Η επιρροή των παγκόσµιων µέσων ενηµέρωσης σε πολιτισµό, πολιτική και δηµόσια διπλωµατία

•  Η κατανάλωση ψηφιακού περιεχοµένου σε διεθνές και περιφερειακό επίπεδο

•  Η χρήση των social media στη διαµόρφωση της διεθνούς εικόνας κρατών.

Ιδιαίτερη έµφαση δίνεται στη δηµόσια διπλωµατία µέσω των κοινωνικών δικτύων, στη διαχείριση κρίσεων µέσα από την επικοινωνία, αλλά και στη σχέση ΜΜΕ και πολυπολικότητας στο σύγχρονο γεωπολιτικό τοπίο.

Η υποβολή περιλήψεων ολοκληρώθηκε στις 14 Απριλίου, ενώ οι παρουσιάσεις υποβλήθηκαν έως τις 15 Ιουνίου. Οι συµµετέχοντες κατέθεσαν είτε σύντοµα ερευνητικά άρθρα είτε καλοσχεδιασµένες παρουσιάσεις PowerPoint, ενώ οι καλύτερες εργασίες θα δηµοσιευτούν σε ειδικό τεύχος του Korean Social Science Journal.

Πρόκειται για µία ακόµη σηµαντική εξωστρεφή πρωτοβουλία του ακαδηµαϊκού κόσµου της Θεσσαλονίκης, που φέρνει την Ελλάδα στο επίκεντρο της διεθνούς επιστηµονικής συζήτησης για την παγκοσµιοποίηση των µέσων και τη διαµόρφωση της παγκόσµιας πολιτιστικής συνείδησης.

* Νικόλαος Παναγιώτου, καθηγητής ∆ηµοσιογραφίας ΑΠΘ, Ανδρέας Μ. Παναγόπουλος (PhD), ερευνητής PJL ΑΠΘ, Ιωάννα - Γεωργία Εσκιάδη, υπ. διδάκτωρ ∆ηµοσιογραφίας ΑΠΘ.