Ο «πόλεμος» του αγγελιοσήμου…

Γράφει η ΜΑΡΙΑ ΖΑΡΙΦΗ

Μεταξύ αυτών και οι πιέσεις που ασκούνται για την κατάργηση του αγγελιοσήμου, με ζητούμενο τουλάχιστον τον ποσοστιαίο περιορισμό του στη νέα νομοθετική παρέμβαση που ετοιμάζει η κυβέρνηση, για να δώσει «ανάσα» στην (de facto) «ανορθόλογη» και «υπερδιογκωμένη» αγορά, που «διορθώνει» τόσο «απότομα» και «επικίνδυνα», ώστε να απειλούνται με «ξαφνικό θάνατο» επιχειρήσεις από όλο το εύρος της επικοινωνίας, «υπεράνω πάσης υποψίας»…

Σε αυτό τον «πόλεμο» για τον επίμαχο «πόρο» όλοι ανεξαιρέτως οι «εμπλεκόμενοι» βολεύονται με «μισές αλήθειες», καθώς είναι εύκολο να «στοχοποιούνται» ως «ευγενής συντεχνία» οι δημοσιογράφοι: «Το αγγελιόσημο είναι οικονομική επιβάρυνση εις βάρος τρίτων (διαφημιζομένων) που επιβάλλεται υπέρ των ασφαλιστικών κλάδων του Ενιαίου Ταμείου Ασφάλισης Προσωπικού Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης (ΕΤΑΠ-ΜΜΕ), καθώς και του Ενιαίου Δημοσιογραφικού Οργανισμού Επικουρικής Ασφάλισης - Περίθαλψης (ΕΔΟΕΑΠ).

Ο κύριος όγκος ασφαλισμένων στα εν λόγω ταμεία είναι οι δημοσιογράφοι. Το κόστος του αγγελιοσήμου βαρύνει τις διαφημιζόμενες επιχειρήσεις, ενώ στην τιμολόγηση και απόδοσή του υποχρεούνται οι διαφημιστικές εταιρείες, με την απειλή βαρύτατων αστικών και ποινικών κυρώσεων. Το αγγελιόσημο αποτελεί την πλέον επαχθή επιβάρυνση υπέρ προνομιούχων τρίτων στην Ελλάδα, καθώς κάθε διαφήμιση ή δημοσίευση στα ΜΜΕ χρεώνεται υπέρ του ταμείου των δημοσιογράφων με ποσοστό αγγελιοσήμου ύψους 20% για τον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο και 21,5% για τα ραδιοτηλεοπτικά μέσα.

Το αγγελιόσημο, λόγω του ύψους του ως ποσοστού επιβάρυνσης και του όγκου του σε απόλυτα οικονομικά μεγέθη, δίνει τη δυνατότητα στη συγκεκριμένη κατηγορία ασφαλισμένων να απολαύει υψηλότερων παροχών κοινωνικής ασφάλισης και επιπλέον προνομίων σε σύγκριση με το μέσο Έλληνα. Επίσης, υποκαθιστά σε σημαντικό βαθμό τις ασφαλιστικές εισφορές εργαζομένων και εργοδοτών, καθώς και τη συμμετοχή του κράτους στο ΕΤΑΠ-ΜΜΕ, αντίθετα με άλλους οργανισμούς κοινωνικής ασφάλισης», σημειώνει σε μια ιδιαίτερα επιθετική ανακοίνωσή της η ΕΔΕΕ.

«Για τα Ταμεία των ΜΜΕ το αγγελιόσημο είναι κοινωνικό συμβόλαιο που κέρδισαν με ιδρώτα οι παλαιοί και διεκδικούν με τη δουλειά τους οι νεότεροι για το σήμερα και το αύριο του κλάδου των ΜΜΕ, των χιλιάδων ανθρώπων του και των οικογενειών τους», ανταπαντά σε ανάλογα επιθετικό ύφος το ΝΠΙΔ Ενιαίος Δημοσιογραφικός Οργανισμός Επικουρικής Ασφάλισης - Περίθαλψης (ΕΔΟΕΑΠ), οξύνοντας ακόμη περισσότερο τους τόνους, στην ανακοίνωσή του: «Οι Έλληνες διαφημιστές, δηλαδή οι υποχρεωτικοί μεσάζοντες ανάμεσα στα ΜΜΕ και τους διαφημιζόμενους, αγωνίζονται εδώ και χρόνια για την αύξηση των ανεξέλεγκτων κερδών τους, επιχειρώντας να πείσουν την κοινωνία, την πολιτεία, τους διαφημιζόμενους και τους καταναλωτές ότι το αγγελιόσημο είναι μια νοσηρή υπόθεση που πρέπει να καταργηθεί γιατί επιβαρύνει την τελική τιμή του προϊόντος! Πρόκειται για μια κατασκευή όσων εμπορεύονται το χώρο και το χρόνο των ΜΜΕ αγοράζοντας, μεταπουλώντας και χρησιμοποιώντας τον ανεξέλεγκτα σε βάρος της κοινωνίας. Σε αυτή την προσπάθεια έχουν βρει συμπαραστάτες εκδότες που αποκρύπτουν ότι ΔΕΝ πληρώνουν ασφαλιστικές εισφορές και περιθωριακά έντυπα διαφήμισης που ζουν από ελεημοσύνη των διαφημιστών και σε βάρος των διαφημιζομένων».

Προφανώς και τα δύο μέρη «βολεύονται» με «μισές αλήθειες», το καθένα για τους δικούς του «συντεχνιακούς» λόγους. Οι διαφημιστές τα έχουν επί της ουσίας με τις ρυθμίσεις των νομοθετικών παρεμβάσεων Βενιζέλου (Ν. 2328 και 2429), που τους καθιστά ενδιάμεσους εισπρακτικούς «κρίκους» μεταξύ ΜΜΕ και διαφημιζόμενων, αλλά και υπόλογους έναντι ΜΜΕ και κράτους για τις «δαπάνες» των πελατών τους. Οι ασφαλισμένοι στον ΕΔΟΕΑΠ (δημοσιογράφοι και υπάλληλοι) δεν θα ήθελαν επ’ ουδενί να δουν να «πιέζεται» οικονομικά και να «κόβει» παροχές (όπως έπραξε επανειλημμένως το 2010, αλλά και το 2011), το όντως «ευγενές» επικουρικό Ταμείο τους. Άρα «δαιμονοποιούμε» τους «απέναντι» που πιέζουν για την κατάργηση/περιορισμό του αγγελιοσήμου, αφήνοντας παράλληλα απ’ έξω από το «ευγενές» Ταμείο πλήθος πιθανότατα «νόμιμων δικαιούχων» των «ευγενών» παροχών του.

Η ουσία είναι πως το αγγελιόσημο αποτελεί υποκατάσταση εν μέρει της εργοδοτικής εισφοράς και ουσιαστικά απαλλάσσει τους ιδιοκτήτες των ΜΜΕ από τα υψηλά βάρη των εργοδοτικών εισφορών που ισχύουν στα περισσότερα ταμεία μισθωτών και αυτο-απασχολουμένων, ενώ υποκαθιστά βεβαίως και την εισφορά του κράτους, άμεσα θεσμοθετημένη σε όλα τα Ταμεία, στο πλαίσιο της τριμερούς χρηματοδότησης. Η αλήθεια είναι πως οι εργαζόμενοι στον Τύπο πληρώνουν κανονικότατα τις εισφορές τους, ενώ μέρος της εργοδοτικής εισφοράς, καθώς και η συμμετοχή του κράτους, υποκαθίσταται από το αγγελιόσημο. Όσο για «ευγενή» Ταμεία Τύπου, όσος είναι ο αριθμός τους, τόσο είναι και τα διαφορετικά ασφαλιστικά καθεστώτα που επικρατούν: από την εισφορά 21% στο ΤΑΙΣΥΤ (7% εργοδοτική εισφορά + 14% εισφορά εργαζομένου) και το «ολίγο» αγγελιόσημο που εισπράττει, έως τον... αριστοκρατικό ΕΔΟΕΑΠ, που είναι αυτοδιαχειριζόμενος ως Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου. Συνολικά μιλάμε για Ταμεία Τύπου... 14 διαφορετικών ταχυτήτων, με διαφορετικό επίπεδο παροχών για το καθένα από αυτά, ανάλογα -πολλές φορές- με την «επιρροή» που είχαν οι ασφαλισμένοι σε αυτά, ιδιοκτήτες, συντάκτες και υπάλληλοι... Διαχρονικά την υψηλότερη «επιρροή» στα εκάστοτε κυβερνητικά κλιμάκια και ανεξαρτήτως χρώματος κυβέρνησης, έχουν οι μεγάλοι εκδότες των εφημερίδων και ιδιοκτήτες των τηλεοπτικών σταθμών, καθώς και οι δημοσιογράφοι που εργάζονταν για λογαριασμό τους...

Με το κράτος να έχει ήδη βάλει «χέρι» στο αγγελιόσημο με το νόμο Πετραλιά, με τον οποίο θεσπίστηκε η παρακράτηση του 10% υπέρ ασθενέστερων ασφαλιστικών Ταμείων (και εναντίον του οποίου έχουν προσφύγει στη Δικαιοσύνη τα σωματεία ΜΜΕ) η «κατάργηση» του αγγελιοσήμου φαίνεται να είναι εκτός κυβερνητικής «ατζέντας» στην παρούσα συγκυρία, όπως εκτός «ατζέντας» παραμένει και η επέκταση του αγγελιοσήμου στο Internet, μετά τις καλοκαιρινές «περιπέτειες»… Απαντήσεις στο τι μέλλει γενέσθαι μπορεί να δώσει μόνο ο περαιτέρω «εξορθολογισμός» του ασφαλιστικού συστήματος και οι ουσιαστικές και σε βάθος ενοποιήσεις Ταμείων, με πιθανότερα «θύματα» σε αυτό των πόλεμο «γενεών» και «συντεχνιών» στο θέμα της «νομής» (και κατανομής) του αγγελιοσήμου, τις νεότερες γενιές των εργαζομένων στα ΜΜΕ…

H νομοθετική «περιπέτεια» του αγγελιοσήμου

Το αγγελιόσημο εισήχθη για πρώτη φορά από την κατοχική κυβέρνηση Τσολάκογλου με το νομοθετικό διάταγμα 465 του 1941, «περί διαχειρίσεως των Λογαριασμών Ανεργίας των Ταμείων Συντάξεων Προσωπικού Εφημερίδων Αθηνών και Θεσσαλονίκης και περί ενισχύσεως των πόρων αυτών». Στο άρθρο 3 και εδάφιο δ’ αναφέρεται χαρακτηριστικά: «Το προϊόν ειδικού αγγελιοσήμου εκ πέντε τοις εκατόν επιβαλλομένου διά του παρόντος νόμου επί του τιμήματος πάσης επί πληρωμή δημοσιεύσεως ή διαφημίσεως εμπορικής, ιδιωτικής, κοινοτικής, δημοτικής και κρατικής, καταχωρουμένης από 1 Σεπτεμβρίου 1941 εις τας εν Π. Ελλάδι εκδιδομένας ημερησίας εφημερίδας εξαιρέσει των εφημερίδων Ηπείρου και Θεσσαλίας».

Η νομοθετική ρύθμιση της κατοχικής κυβέρνησης μένει ως έχει ως το 1967, οπότε με τον νόμο 248/1967 της Χούντας η επιβάρυνση στις επί πληρωμή δημοσιεύσεις και διαφημίσεις επεκτείνεται στις μη ημερήσιες εφημερίδες Αθηνών και Θεσσαλονίκης και στον Ραδιοφωνικό Σταθμό Ενόπλων Δυνάμεων (α. ν. 248/1967). Το 1973 το αγγελιόσημο επιβάλλεται και στα περιοδικά και τους κρατικούς τηλεοπτικούς σταθμούς (ν. δ. 1344/1973), ενώ με την ίδια ρύθμιση εξαιρούνται της υποχρέωσης καταβολής αγγελιοσήμου όλοι οι φορείς του Δημοσίου.

Η εισπρακτική βάση του αγγελιοσήμου διευρύνεται ακόμη περισσότερο, με την απελευθέρωση της αγοράς ιδιωτικής τηλεόρασης και ραδιοφωνίας, με το νόμο 1866/1989 της τότε οικουμενικής κυβέρνησης Τζαννετάκη, «Περί ίδρυσης Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης και παροχή αδειών για ίδρυση και λειτουργία ιδιωτικών τηλεοπτικών σταθμών». Παράλληλα, με αλλεπάλληλες νομοθετικές παρεμβάσεις μεταβάλλονται, βαίνοντας αυξανόμενοι, και οι συντελεστές του αγγελιοσήμου.
Η Χούντα αυξάνει στο 20% και 16% αντίστοιχα το ποσοστό για διαφημίσεις ή καταχωρίσεις σε ημερήσιες εφημερίδες της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης (11 του ν. 248/1967), καθώς και στο 20% για καταχωρίσεις σε μη ημερήσιες εφημερίδες και περιοδικά. Ο νόμος 1866/1989 διαμορφώνει το ύψος του σε ποσοστό 21,5% για διαφημίσεις σε ραδιοτηλεοπτικά μέσα (άρθρο 15).

Σημειώνεται ότι η νομοθετική παρέμβαση της Χούντας για το αγγελιόσημο ουσιαστικά αποτελούσε υποκατάσταση άλλων πόρων, που «επιδοτούσαν» τις εργοδοτικές ασφαλιστικές εισφορές στο χώρο του Τύπου, όπως ήταν το Λαχείο Συντακτών. Μάλιστα, στις αρχές του 1968 (Α.Ν.268/1967, ΦΕΚ 243 Α) ιδρύεται και ο ΕΔΟΕΑΠ, το επικουρικό ταμείο των μελών της ΕΣΗΕΑ, της ΕΣΗΕΜΘ και της ΠΟΕΠΤΥΜ (Πανελλήνια Ομοσπονδία Ενώσεων Προσωπικού Τύπου και ΜΜΕ) αποκλειστικά και μόνο, με κύριο πόρο το αγγελιόσημο.

Συνοπτικά, οι σημαντικότερες νομοθετικές παρεμβάσεις για το αγγελιόσημο είναι οι εξής:

• 1968 (Α.Ν.425): Βασικές ρυθμίσεις νεότερων χρόνων.
• 1973 (Ν.Δ.1344): Εξαίρεση ΝΠΔΔ, ΟΤΑ και Κοινής Ωφελείας. Επέκταση σε όλη την Αττική.
• 1976 (Ν.452): Δώρο εφημεριδοπωλών (αγγελιόσημο) και επέκταση στην τηλεόραση.
• 1977 (Ν.514): Κατάργηση άρθρου 16 του Α.Ν.268/1968.
• 1978 (Ν.854): Προσδιορισμός έδρας της εκδοτικής δραστηριότητας (μέχρι 31.12.1977).
• 1981 (Ν.1186): Αλλαγή τεχνολογίας τεχνικών Τύπου. Αύξηση από 12% σε 17% για ΕΡΤ.
• 1983 (Ν.1405): (Επέκταση διαδοχικής ασφάλισης) Αύξηση από 17% σε 20% στην ΕΡΤ.
• 1989 (Ν.1866): Ίδρυση ΕΣΡ και άδειες για ιδιωτικά ραδιοτηλεοπτικά (με αγγελιόσημο).
• 1991 (Ν.1947): Ρυθμίσεις για τον Ειδικό Φόρο Διαφημίσεων στα ραδιοτηλεοπτικά.
• 1991 (Ν.1989): Ρυθμίσεις για κατανομή αγγελιοσήμου.
• 1995 (Ν.2328): Ραδιοτηλεοπτικά. Αρμοδιότητα σε ΚΥΑ για κατανομή αγγελιοσήμου κ.ά.
• 1996 (Ν.2429): Τροποποιήσεις Ν.2328. Ελεγκτικές αρμοδιότητες ΤΣΠΕΑΘ.
• 1997 (Υ.Α.6963): Διαφάνεια στη μέτρηση διαφημιστικών μηνυμάτων.
• 1998 (Ν.2644): Ραδιοτηλεοπτικά. Εξαίρεση διαφημίσεων τοπικού χαρακτήρα.
• 2000 (Ν.2859): Γενικές ρυθμίσεις.
• 2002 (Ν.3023): Τροποποίηση του Ν.2429/1996. Εξακολουθεί να ισχύει το άρθρο 33.
• 2003 (ΤΣΠΕΑΘ): Δ.Σ. 1826/11.9.2003: Αγγελιόσημο ανεξαρτήτως περιοδικότητας.
• 2004 (Ν.3232): Τροποποίηση α.15 Α.Ν.268/1968: με οποιαδήποτε μορφή ή εμφάνιση.

Τα έσοδα από το αγγελιόσημο

Οι εταιρείες επικοινωνίας και διαφήμισης βρέθηκαν υποχρεωμένες να λειτουργήσουν ως «ενδιάμεσοι» φορείς είσπραξης και απόδοσης του αγγελιοσήμου (υπενθυμίζεται ότι το εισπράττουν από το διαφημιζόμενο, ο οποίος και αυτός και με σειρά του το μετακυλίει μέσω του κοστολογίου του στον τελικό καταναλωτή του προïόντος/υπηρεσίας που διαφημίζει) με τη νομοθετική παρέμβαση για τα ΜΜΕ του τότε υπουργού, αρμόδιου για τα ΜΜΕ, Βαγγέλη Βενιζέλου, το 1996. Με βάση τα στοιχεία που έχει συγκεντρώσει η ΕΔΕΕ, οι καταβολές αγγελιοσήμου προς το ΤΣΠΕΑΘ, που έχει από εκεί και πέρα την ευθύνη για την κατανομή του στους δεκάδες δικαιούχους κατά τα οριζόμενα από τους νόμους ποσοστά (στον Πίνακα Κατανομή Αγγελιοσήμου παρατίθενται αναλυτικά οι δικαιούχοι και η κατανομή του πόρου ανά ΜΜΕ), οι εισπράξεις από αγγελιόσημο υπερβαίνουν τα δύο δισεκατομμύρια ευρώ και ανά έτος κατανέμονται ως εξής:

Η εξέλιξη του αγγελιοσήμου (Ποσά σε 000 ευρώ)

Έτος   Ευρώ

1996   56.977,86
1997   84.477,93
1998   96.717,08
1999   117.101,20
2000   133.562,48
2001   132.783,53
2002   143.136,88
2003   154.524,81
2004   174.311,55
2005   186.648,41
2006   203.777,07
2007   233.893,22
2008   231.278,44
2009   191.488,28
Σύνολο 2.140.678,73

Πηγή: ΕΔΕΕ - Οι εκτιμήσεις έχουν γίνει στο σύνολο των διαφημιζομένων, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι φορείς του Δημοσίου και του ευρύτερου Δημόσιου Τομέα, η διαφήμιση των οποίων εξαιρείται της υποχρέωσης καταβολής αγγελιοσήμου.