FIPP: Μια ματιά στο μέλλον του Τύπου
Επιμέλεια: Αλέξανδρος Χασάνι
«Είμαστε στο τέλος της αρχής του μέλλοντος..». Αυτή είναι η έσχατη φράση της ετήσιας αναφοράς της FIPP (Fédération Internationale de la Presse Périodique, / International Federation of Periodical Publishers) για τις κυρίαρχες τάσεις στη βιομηχανία των ΜΜE. Σηματοδοτεί με αυτόν τον αινιγματικό τρόπο την πλήρη είσοδο των ΜΜΕ σε μια νέα πραγματικότητα που ήδη τρέχει και που πρέπει να προσαρμοστούν ανάλογα. Η FIPP αποτελεί μια παγκόσμια ένωση που αποσκοπεί στη βελτίωση του περιεχομένου των Μέσων Ενημέρωσης μέσω της προαγωγής γνώσης, της αμοιβαίας συνεργασίας και της στρατηγικής σύμπραξης. Στο report που κυκλοφόρησε τον Ιούνιο θίγει τις αλλαγές στα διαφημιστικά έσοδα καθώς και τις μεταβολές στην αγορά των ΜΜΕ, παρουσιάζει τις προκλήσεις που θέτει η τεχνητή νοημοσύνη και τέλος παρέχει μια σειρά διαφορετικών στρατηγικών, ικανών να ανταποκριθούν στις καινούριες προκλήσεις και απαιτήσεις του νέου μιντιακού περιβάλλοντος. Ας ρίξουμε λοιπόν μια ματιά στον νέο κόσμο των media μέσω των κυρίαρχων τάσεων που σημάδεψαν τα ΜΜΕ στον χρονικό προορισμό που μας θέτει η FIPP.
Το online συνεχώς δυναμώνει
To 2016 τα διαφημιστικά έσοδα για τα έντυπα μέσα ήταν πέντε φορές μεγαλύτερα από τα αντίστοιχα ηλεκτρονικά. Πέντε χρόνια αργότερα παρατηρείται το εξής εντυπωσιακό φαινόμενο: τα διαφημιστικά έσοδα των έντυπων μέσων υποχωρούν κατά 60% ενώ τα διαφημιστικά έσοδα των ηλεκτρονικών/online διπλασιάζονται και έρχονται σχεδόν σε ισορροπία. Οι εκτιμήσεις δείχνουν ακόμη ότι μέχρι το 2031 τα έσοδα από διαφημίσεις στα έντυπα μέσα σχεδόν θα εξαφανιστούν ενώ αυτά των ηλεκτρονικών θα έχουν μια σταθερή αλλά περιορισμένη αύξηση. Η μεγαλύτερη εικόνα ωστόσο δείχνει ότι σε μια σχεδόν δεκαετία τα διαφημιστικά έσοδα θα καταβαραθρωθούν στο σύνολό τους…
Τα μυστικά της βιομηχανίας
Τα νούμερα λένε πάντα την αλήθεια, και αυτά μας δείχνουν ότι το ποσοστό των εσόδων (κυκλοφορίας και διαφήμισης) των ψηφιακών μέσων σε συνάρτηση με την επισκεψιμότητα/αναγνωσιμότητα είναι διπλάσιο από αυτό των έντυπων. Συγκεκριμένα, το 2019 τα συνολικά έσοδα (έντυπων και ψηφιακών μέσων) ανέρχονταν σε 112,4 δισ. δολάρια εκ των οποίων σχεδόν το 20% προερχόταν από τα ψηφιακά μέσα προσελκύοντας όμως λιγότερο από το 10% του αναγνωστικού κοινού. Τα έντυπα έχουν τη μερίδα του λέοντος της αγοράς αλλά σημειώνουν υποχώρηση στην επισκεψιμότητα, 20% απώλειες στα διαφημιστικά έσοδα και κάμψη 13% στα έσοδα κυκλοφορίας μέσα σε ένα χρόνο. Αντιθέτως, τα ψηφιακά μέσα καταγράφουν 23% αύξηση στα έσοδα κυκλοφορίας, 9% στα διαφημιστικά έσοδα και 23% αύξηση επισκεψιμότητας. Το συμπέρασμα; Η τάση φαίνεται πως είναι τα ψηφιακά μέσα και η εστίαση στις συνδρομές.
Αλλαγή επιχειρηματικού μοντέλου στη μιντιακή αγορά
Όπως φαίνεται, το μοντέλο που στηρίζεται στη διαφήμιση γνωρίζει κινδύνους. Η άφιξη στην αγορά των κινητών συσκευών και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης είχαν ως αποτέλεσμα τα τελευταία 20 χρόνια να παράγεται ασταμάτητα περιεχόμενο και να δημιουργούνται διαρκώς νέες υπηρεσίες. Αυτά τα καινούρια δεδομένα αποτελούν τη γέφυρα για τη μετάβαση σε ένα νέο επιχειρηματικό μοντέλο. Η αξιοποίηση των υπηρεσιών αυτών μπορεί να βοηθήσει τη βιομηχανία των media να αντιληφθεί τις ανάγκες του κοινού και το ποικίλο περιεχόμενο (βίντεο, εικόνες, podcast κλπ.) μπορεί να φέρει πολλαπλές ροές εσόδων. Το παράδειγμα της μουσικής βιομηχανίας είναι χαρακτηριστικό. Πριν 20 χρόνια η μουσική βιομηχανία είχε μόνο μια πηγή εσόδων και τα κέρδη όλο και συρρικνώνονταν, έως ότου μπήκαν στο παιχνίδι άλλες υπηρεσίες, όπως το downloading στην αρχή και το streaming μετέπειτα. Η μουσική βιομηχανία απλώς προσαρμόστηκε στις εκάστοτε τεχνολογικές μεταβολές και κέρδισε κατά κράτος, πετυχαίνοντας ρεκόρ ανάπτυξης και εσόδων.
Ανησυχίες και προβληματισμοί γύρω από την τεχνητή νοημοσύνη
Από τις τάσεις δε θα μπορούσε να λείπει και η τεχνητή νοημοσύνη, η οποία συστήθηκε στη παγκόσμια κοινότητα με την εφαρμογή ChatGPT. Είναι τόσο εξελιγμένη, που μπορεί να επιτύχει σε εξετάσεις Ιατρικής καθώς και να συγγράψει ακαδημαϊκές εργασίες σε οποιοδήποτε θέμα. Προφανώς, όμως, έχει και τους περιορισμούς της στην παραγωγή πληροφορίας, που σίγουρα στο μέλλον θα τους ξεπεράσει. Ωστόσο, δεν είναι αυτό το πρόβλημα. Καίριο ζήτημα αποτελεί η πνευματική ιδιοκτησία της πληροφορίας που παρέχει καθώς και τα δικαιώματα της πληροφορίας σε περίπτωση διαμοιρασμού. Είναι το περιεχόμενο δικό μου, επειδή το ζήτησα ή είναι της τεχνητής νοημοσύνης που το παρήγαγε ή της πηγής όπου άντλησε τις πληροφορίες; Μπορεί άραγε η τεχνητή νοημοσύνη, που είναι ένα εργαλείο, να νοείται ως φυσικό πρόσωπο και να διαθέτει δικαιώματα;
Πέρα από τις ερωτήσεις φιλοσοφικής ή και νομικής φύσεως που προκύπτουν, το σίγουρο είναι ότι το ΑΙ μεταβάλει τα δεδομένα της παραγωγής πληροφορίας. Η τεχνητή νοημοσύνη δημιουργεί «κακούς ηθοποιούς», οι οποίοι δίνοντας μια εντολή μπορούν να έχουν στη διάθεση τους ένα πλούσιο περιεχόμενο, το οποίο θα κυριαρχεί στις μηχανές αναζήτησης και θα παραγκωνίζει τη βασισμένη στην έρευνα παραγωγή πληροφορίας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση πάντως σχεδιάζει να εισαγάγει την πρώτη νομοθετική παρέμβαση στο πεδίο, η οποία θα προβλέπει την απαγόρευση της χρήσης τεχνητής νοημοσύνης σε θέματα που αφορούν τον κοινωνικό έλεγχο.
Αντιμετωπίζοντας τις προκλήσεις
Μια καλή αρχή για την προσαρμογή είναι η μεταμόρφωση του οργανισμού με την ίδια ενέργεια που χρησιμοποιείται για τη δημιουργία του τελικού προϊόντος, μας συμβουλεύει η FIPP. Η ηγεσία, ο πολιτισμός, η απόκτηση νέων ταλέντων με καινοτόμο τρόπο σκέψης θέτουν τις βάσεις της επιτυχίας. Αν διασφαλιστεί ένας άρτιος οργανισμός, μετέπειτα η προσοχή μπορεί να στραφεί περισσότερο στο περιεχόμενο. Η συλλογή των δεδομένων είναι πάντα ζωτική και χρειάζεται ένας συνδυασμός αποφασιστικών νέων στρατηγικών δίχως να λησμονούνται οι παραδοσιακές μέθοδοι. Ένα ωραίο δώρο, ωστόσο, χάνει την αξία του δίχως ένα αντίστοιχο περιτύλιγμα. Έτσι και τα έντυπα περιοδικά χρειάζονται, πέρα από υψηλό περιεχόμενο και υψηλής αξίας εξώφυλλο, εικαστικά και lay out. Οι τιμές του χαρτιού, εξαιτίας του πληθωρισμού, έχουν σχεδόν διπλασιαστεί σε σχέση με το 2020, αποθαρρύνοντας τα έντυπα μέσα. Το στοίχημα όμως είναι η ποιότητα του εντύπου να παραμείνει υψηλή, παρά το υψηλότερο κόστος. Έτσι ξεχωρίζει στην αγορά το προϊόν και ανταμείβεται ανάλογα από τον κόσμο. Η τάση μπορεί να δείχνει πως ο ψηφιακός Τύπος υπερτερεί, αλλά η FIPP μας υπενθυμίζει ότι τα έντυπα δηλώνουν ηχηρό «παρών», προσελκύοντας το 90% του αναγνωστικού κοινού, που όμως δείχνουν να μην μπορούν να τα αξιοποιήσουν με τον ίδιο τρόπο με τα ψηφιακά μέσα. Όπως είδαμε, η διαφήμιση γνωρίζει πιέσεις, και για αυτό οι οργανισμοί πρέπει να στρέψουν την προσοχή τους στο πληρωμένο περιεχόμενο, δηλαδή στις συνδρομές αλλά και στο ηλεκτρονικό εμπόριο. Αξιοποιώντας πολλαπλές ψηφιακές υπηρεσίες σε συνδυασμό με περιεχόμενο που εστιάζει στις ανάγκες των πελατών, οι πιθανότητες προσέλκυσης συνδρομητών ανεβαίνει κατακόρυφα. Μια έρευνα που αφορούσε τους Financial Times έδειξε ότι το 75% του κοινού που άκουσε τα podcasts της εφημερίδας έγινε μετά συνδρομητής.
Η αφετηρία είναι το «τέλος» της διαφήμισης (ή μάλλον καλύτερα του επιχειρηματικού μοντέλου που στηρίζεται αποκλειστικά σε αυτή), το τρένο είναι η τεχνολογία, και το τέλος της αρχής του μέλλοντος είναι η αξιοποίησή της. Αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι απλώς να επιβιβαστούμε.
