Εκλογές και αγορά επικοινωνίας

Γράφει η ΣΟΝΙΑ ΧΑΪΜΑΝΤΑ

Μια ακόμη μικρή ανάσα, που ούτως ή άλλως έχει εμφυσήσει στα media η διαφήμιση του Δημοσίου τον τελευταίο χρόνο, αναμένουν τα Μέσα από την προβολή των κομμάτων και των υποψηφίων ευρωβουλευτών και δημοτικών αρχόντων και συμβούλων. Αν και η διαφήμιση των κομμάτων το πρώτο τρίμηνο του 2014 δεν ξεκολλάει από τα 10.500 ευρώ –παρά το γεγονός ότι ήταν γνωστή η διενέργεια των διπλών εκλογών στις αρχές του έτους– θεωρείται βέβαιο ότι θα εκτοξευθεί τον ένα μήνα που απομένει μέχρι τη διπλή κάλπη. Και τούτο γιατί η αλλαγή του συστήματος ανάδειξης των ευρωβουλευτών –από τη λίστα στη σταυροδοσία– γεννά ανάγκες επικοινωνίας που προκαλούν τα εκ των ων ουκ άνευ κονταροχτυπήματα μεταξύ ομόσταυλων ανταγωνιστών. Το κονδύλι, δυστυχώς για τα Μέσα, έχει ταβάνι και δεν ξεπερνά τις 150.000 ευρώ για κάθε υποψήφιο.

Όμως, καθώς οι υποψήφιοι σε όλη την επικράτεια, τόσο για τις αυτοδιοικητικές εκλογές όσο και για τις ευρωεκλογές, ξεπερνούν –σύμφωνα με τις εκτιμήσεις– τους 75.000, τότε πιθανόν κάτι να μείνει στο ταμείο των Μέσων. Γιατί, ίσως να μην είναι γνωστό ότι καίτοι η νομοθεσία ξεπερνά κάθε αυστηρότητα σε επίπεδο όρων προβολής στα ραδιοτηλεοπτικά Μέσα (δύο εμφανίσεις σε πανελλαδικά και μία σε τοπικά/περιφερειακά), όταν πρόκειται για διαφήμιση, είναι απολύτως ελεύθερη και ανοιχτή. Όμως πού καιρός για δαπάνες τέτοιου τύπου, καθώς και να έχει ένας υποψήφιος να δαπανήσει κονδύλια για την πολιτική του επικοινωνία, ενδεχομένως να προκαλεί το δημόσιο αίσθημα σε περιόδους ανέχειας και ισχνών αγελάδων…

Ωστόσο δεν είναι μόνο τα κόμματα που βάζουν το χέρι στην τσέπη αυτήν την περίοδο. Η δαπάνη του δημοσίου έχει εκτοξευθεί στο +47%, χωρίς να ανακτά το χαμένο καιρό άλλων εποχών – σε καμία περίπτωση. Η κρατική διαφήμιση μέχρι στιγμής το 2014 ξεπερνά τα 10 εκατ. ευρώ έναντι 7 εκατ. ευρώ το αντίστοιχο περσινό διάστημα. Τα υπουργεία καταβάλλουν 1.170.000 ευρώ έναντι μόλις 240.000 ευρώ πέρυσι (Ιανουάριος έως τέλη Μαρτίου). Μειωμένο είναι το διαφημιστικό κονδύλι των Δήμων (183.658 ευρώ έναντι 296.709 ευρώ πέρυσι), όχι όμως και του τζόγου, που πλέον έχει περάσει διαχειριστικά σε ιδιωτικά χέρια και δαπανά για την προβολή του 3.808.609 ευρώ έναντι 3.030.000 ευρώ το περσινό τρίμηνο. Και όλα αυτά ενώ αρκετοί διαφημιζόμενοι του Δημοσίου, χωρίς να εγκαταλείπουν το πλοίο των παραδοσια- κών Μέσων, διοχετεύουν κονδύλια στα ψηφιακά media (sites, portals, blogs, social media).

Λεφτά υπάρχουν και… δεν υπάρχουν

Επιστρέφοντας στα παραδοσιακά Μέσα, διαμορφώνεται ένα κλίμα σχετικής ευφορίας στα εμπορικά τμήματα των καναλιών και ραδιοφωνικών σταθμών, καθώς για πρώτη φορά από το 2008, την πρώτη χρονιά της κρίσης, η διαφημιστική δαπάνη του ευρύτερου δημόσιου τομέα αυξάνεται κατά 48,2% το 2013 και κατά 47% το α΄ τρίμηνο του 2014. Και μόνο το γεγονός ότι η δαπάνη του Δημοσίου εκτοξεύεται την περσινή χρονιά στα 42 εκατ. ευρώ δείχνει την πρόθεση της Πολιτείας να ξεκινήσει δειλά δειλά την επικοινωνία με τον πολίτη και τα Μέσα. Μια επικοινωνία την οποία αγόραζε την αμέσως προηγούμενη χρονιά (το 2012) αντί του ποσού των 26 εκατ. ευρώ, σύμφωνα με τη Media Services. Μόνο το 2013, από το σύνολο των επιμέρους διαφημιζομένων (υπουργεία, δήμοι, πολιτικά κόμματα, δημόσιες επιχειρήσεις/οργανισμοί, τυχερά παιγνίδια, πρεσβείες, επιμελητήρια, Ευρωπαϊκή Ένωση, δημοτικές εκλογές), ο δημόσιος τομέας με τη μεγαλύτερη δαπάνη ήταν οι δημόσιες επιχειρήσεις και οργανισμοί, με δαπάνη ύψους 18.027.605 ευρώ, έναντι μόλις 9.123.688 ευρώ το αντίστοιχο διάστημα του 2012.

Δεύτερη κατηγορία δημόσιου τομέα με τη μεγαλύτερη διαφημιστική δαπάνη ήταν τα τυχερά παιχνίδια του ΟΠΑΠ, με 18 εκατ. ευρώ, από 12 εκατ. ευρώ το 2012. Την πρώτη πεντάδα συμπληρώνουν τα υπουργεία, με 1.446.941 ευρώ (από 1.353.829 ευρώ), η Ευρωπαϊκή Ένωση, με 1.301.194 ευρώ (από 656.824 ευρώ) και οι δήμοι, με 1.039.744 ευρώ (από 709.814 ευρώ).

Νωρίτερα και συγκεκριμένα πριν από την εμφάνιση της κρίσης, είχε αποτυπωθεί σημαντική αύξηση της δαπάνης του δημόσιου τομέα. Το 2009 η κατάσταση δείχνει να αλλάζει, οπότε η δαπάνη του δημοσίου μειώνεται κατά 14,4%. Ωστόσο, το μεγάλο «κραχ» για τη διαφήμιση του ευρύτερου δημόσιου τομέα επήλθε την αμέσως επόμενη χρονιά, όταν και η δαπάνη μειώθηκε κατά 44,4%. Το 2011 η διαφημιστική δαπάνη του Δημοσίου μειώνεται επιπλέον κατά 46,2% από το ήδη «ολέθριο» 2010. Το 2012 ωστόσο, όταν σχηματίστηκε νέα κυβέρνηση και τα πράγματα φάνηκε να μπαίνουν σε μια σειρά, η πτώση επιβραδύνθηκε και διαμορφώθηκε στο –μόλις – 14,5%.

Σε κάθε περίπτωση, ωστόσο, τα στοιχεία της περιόδου 2007-2013 προκαλούν «ίλιγγο»: Η συρρίκνωση της δαπάνης του Δημοσίου ξεπέρασε το 70%, διαμορφώνοντας ουσιαστικά μια νέα πραγματικότητα, που υποχρεώνει πλέον τις εταιρείες επικοινωνίας και τα μέσα να διαφοροποιήσουν τη στρατηγική τους απέναντι στο Δημόσιο.

Γκρίνιες και σκοπιμότητες

Δεν είναι λίγοι αυτοί που επιμένουν ότι το Δημόσιο πρέπει να σταματήσει να σπαταλά πόρους. Σε πολλές περιπτώσεις δεν έχουν δίκιο, καθώς η προβολή συνιστά κατά τεκμήριο υποχρέωση που απορρέει από τη συμμετοχή σε συγχρηματοδοτούμενα έργα. Στην περίπτωση αυτή αλλά και σε άλλες, το Δημόσιο δεν διαφημίζεται ακριβώς ούτε και προβάλλεται, αλλά ενημερώνει τον πολίτη και την κοινωνία. Όταν το 2007 τα υπουργεία δαπανούσαν 25,3 εκατ. ευρώ για την προβολή τους, η κριτική, τότε, δεν είχε ξεκινήσει ακόμη.

Την επόμενη χρονιά το ποσό εκτοξεύθηκε στα 37,5 εκατ. ευρώ, για να μειωθεί το 2009 στα 31,3 εκατ. ευρώ και να καταβαραθρωθεί το 2010 στα 4,5 εκατ. ευρώ. Αντίστοιχη ήταν η πορεία του χρήματος από τις ΔΕΚΟ προς τα Μέσα. Από 31,2 εκατ. ευρώ το 2007, μειώθηκε το 2008 στα 30,3 εκατ. ευρώ, έπεσε στα 26,9 εκατ. ευρώ το 2009 και στα 21,1 εκατ. ευρώ το 2010. Λίγες ημέρες πριν, και συγκεκριμένα στις 15 Απριλίου, η βουλευτής Μαγνησίας Μαρίνα Χρυσοβελώνη ζητεί στη Βουλή τον έλεγχο και τη δημοσιοποίηση διαφημιστικών δαπανών δημόσιων φορέων με ερώτησή της, με τη δημοσιοποίηση να ζητείται για να ξεκαθαριστεί το τοπίο και στην Περιφέρεια Θεσσαλίας.

Στην ερώτησή της αναφέρει: «Σύμφωνα με το ισχύον νομικό πλαίσιο, οι δημόσιες υπηρεσίες αλλά και τα νομικά πρόσωπα του ευρύτερου δημόσιου τομέα οφείλουν να παρέχουν τακτικά στην αρμόδια γενική γραμματεία οικονομικά στοιχεία σχετικά με τη διαφήμισή τους –μεταξύ άλλων ΜΜΕ– και σε έντυπα (εφημερίδες ή περιοδικά). Όμως μια απλή σύγκριση για το 2013 των δηλωθέντων π.χ. από την Περιφέρεια Θεσσαλίας απολογιστικών στοιχείων με τις καταχωρίσεις που όντως έγιναν για λογαριασμό της, αποκαλύπτει πως διαφημιστικές δαπάνες του εν λόγω ΟΤΑ (όπως και πολλών άλλων νομικών προσώπων) γίνονται σε προεπιλεγμένα ΜΜΕ, χωρίς να δηλώνονται ή να ελέγχεται η νομιμότητά τους από τις υπηρεσίες».

Και ρωτά τον Σίμο Κεδίκογλου αν θα ελέγξει την ακρίβεια του απολογισμού διαφημιστικών ενεργειών της Περιφέρειας Θεσσαλίας για το έτος 2013 και αν οφείλουν να δηλώνουν τα ΝΠΙΔ ΚΕΕΛΠΝΟ, ΝΕΡΙΤ και ΟΚΑΑ τις διαφημιστικές τους δαπάνες στις υπηρεσίες. Άλλη ένσταση είχε διατυπωθεί για την προβολή του Ελληνικού Οργανισμού Εξωτερικού Εμπορίου (ΟΠΕ), που υπέγραψε μετεκλογικά μια σύμβαση της τάξης των 3,5 εκατομμυρίων ευρώ με θέμα τη διαφήμιση του ΟΠΕ, μέσω του έντυπου Τύπου, ραδιοφώνου κ.λπ. στο... εσωτερικό της χώρας και όχι στο εξωτερικό. Ο καθένας διατυπώνει ενστάσεις σε άκαιρες στιγμές. Πολλοί κάνουν το λάθος και εξετάζουν ακόμη τις επιδόσεις της προβολής του ΟΠΑΠ που πλέον έχει ιδιωτικοποιηθεί. Όμως οι καιροί που κατηγορούσαν το αρμόδιο υπουργείο για υπερβάσεις και αδικίες σχετικά με την κατανομή των κονδυλίων του υπερτυχερού διαφημιζόμενου, έχει περάσει ανεπιστρεπτί. Και οι κατηγορίες πλέον δεν ευσταθούν…