Το «Ρετιρέ» στην εποχή του streaming
Ρύθµιση για πληρωµή δικαιωµάτων στο 50% της συµφωνίας προβλέπει το νέο νοµοσχέδιο όσον αφορά τις επαναλήψεις τηλεοπτικών προγραµµάτων.
Γράφει η ΣΟΝΙΑ ΧΑΪΜΑΝΤΑ
Μπορεί η επανάληψη να αποκαλείται «µήτηρ πάσης µαθήσεως», αλλά η ελληνική TV συχνά υπερβάλλει προβάλλοντας και επαναπροβάλλοντας επιτυχηµένες σειρές, και µάλιστα σε slot υψηλής τηλεθέασης (εορταστικές περίοδοι, Σαββατοκύριακα), µε αποτέλεσµα να προκαλεί τη λεγόµενη serial fatigue (κόπωση) τόσο στο τηλεοπτικό κοινό όσο και στη διαφηµιστική αγορά. Στην Ελλάδα εφαρµόζεται η παγκόσµια πρωτοτυπία, το κανάλι που παράγγειλε µια τηλεοπτική παραγωγή να διατηρεί τα δικαιώµατα για ίδια χρήση, όταν στις ΗΠΑ και σε άλλες ευρωπαϊκές αγορές οι τηλεοπτικοί σταθµοί πωλούν τα rights των επαναλήψεων σε µικρότερες µιντιακές επιχειρήσεις, σε ξένα κανάλια ή σε τοπικούς ή περιφερειακούς τηλεοπτικούς οργανισµούς.
Φυσικά, η ανάγκη για επαναλήψεις στα ελληνικά σίριαλ που άφησαν εποχή δεν θα εξαντληθεί ποτέ, όσο και αν εντείνεται ο ανταγωνισµός για «φρέσκο» και πρωτότυπο περιεχόµενο, όσο και αν κερδίζει έδαφος το streaming µε το ανεξάντλητο «µενού» και τις διαρκώς εισερχόµενες νέες προτάσεις. Το θέµα, πέρα από την κοινωνική του διάσταση, έχει και οικονοµική: Ποιος πληρώνει και κυρίως πώς, µε ποιο µοντέλο, τις επαναλήψεις; Τι ποσό οφείλεται στον παραγωγό και ποιες είναι οι αµοιβές των συντελεστών, ηθοποιών, σκηνοθέτη, τεχνικών κ.λπ.;
175.000 ευρώ για «Ηλέκτρα» και «Παραλία»
Πρόσφατα, το ∆.Σ. της ΕΡΤ έλαβε την απόφαση -κατά πλειοψηφία, καθώς οι εκπρόσωποι των συνδικαλιστών διαφώνησαν- να εγκρίνει αθροιστικό ποσό 175.000 ευρώ προκειµένου να µεταδοθούν τα µέχρι τώρα επεισόδια των -αξιόλογων και δηµοφιλών- σειρών µυθοπλασίας «Η παραλία» και «Ηλέκτρα» σε επανάληψη και σε συµπυκνωµένη µορφή µέσα στο καλοκαίρι.
Πιο συγκεκριµένα, το ∆.Σ. της ΕΡΤ στις 16 Μαΐου ενέκρινε την πρόταση για µετάδοση των 144 επεισοδίων που έχουν ήδη προβληθεί της σειράς «Η παραλία», σε 35 συµπυκνωµένα επεισόδια δίωρης διάρκειας το καθένα, µε κόστος «µετατροπής» 2.500 ευρώ το επαναληπτικό περιεκτικό επεισόδιο (συνολικά 87.500 ευρώ) και τα 150 γυρισµένα επεισόδια που έχουν µεταδοθεί µέχρι τώρα από την «Ηλέκτρα», στην ίδια βάση (35 δίωρα επεισόδια µε κόστος παραγωγής 2.500 ευρώ το καθένα).
Τα 2.500 ευρώ ανά δίωρο επεισόδιο αντικειµενικά δεν είναι «υψηλό» χρηµατικό ποσό. Χρειάζεται άλλωστε σκηνοθέτης και µοντέρ, οι οποίοι θα εργαστούν ώστε οι περιεκτικές επαναλήψεις των δύο σειρών να ενταχθούν στο θερινό µενού της ΕΡΤ1. Η πρακτική αυτή προκαλεί ερωτήµατα, καθώς -αν µη τι άλλο- όλα τα επεισόδια των δύο σειρών είναι προσβάσιµα στο ERTflix. Αλλά δεν είναι όλοι στην πλατφόρµα αυτή ούτε, άλλωστε, µια διαφορετική τακτική θα ήταν συµβατή µε το νόµο.
Η νέα νοµοθεσία
Σύµφωνα µε τον πρόσφατα ψηφισθέντα νόµο 5105/2024 (ΦΕΚ A 61 - 29.04.2024) µε τίτλο «∆ηµιουργική Ελλάδα: ενίσχυση του κινηµατογραφικού, οπτικοακουστικού και δηµιουργικού τοµέα, ίδρυση φορέα για το βιβλίο και λοιπές διατάξεις για τον σύγχρονο πολιτισµό», κάθε ραδιοτηλεοπτικό µέσο όταν µεταδίδει επαναλήψεις υποχρεούται να καταβάλλει πρόσθετη αµοιβή 50%, πέρα από την αρχική, χωρίς να χρειάζεται άλλη συναίνεση από το δηµιουργό, πέρα από την αρχική. Η διάταξη αυτή προστέθηκε στο N. 5105/2024 και ισχύει στις περιπτώσεις που δεν υφίσταται κάποια άλλη συµφωνία. Στις επόµενες επαναλήψεις η αµοιβή ορίζεται στο 20%. Ο ίδιος κανόνας θα ισχύει και για τις συγγενείς επιχειρήσεις ΜΜΕ, µε πρώτο πεδίο εφαρµογής ενδεχοµένως τους οµίλους που έχουν στην κατοχή τους δύο κανάλια.
Πιο συγκεκριµένα, το κεφάλαιο «Ρυθµίσεις για πνευµατικά δικαιώµατα και τους Οργανισµούς Συλλογικής ∆ιαχείρισης» διαµορφώνεται ως εξής:
«Εφόσον δεν υπάρχει αντίθετη συµφωνία σε περίπτωση επανάληψης της µετάδοσης ενός έργου από το ραδιόφωνο ή την τηλεόραση, δεν χρειάζεται άλλη συναίνεση του δηµιουργού πέρα από την αρχική, ο ραδιοτηλεοπτικός όµως οργανισµός υποχρεούται να καταβάλλει πρόσθετη αµοιβή στο δηµιουργό, που ορίζεται για την πρώτη επανάληψη σε ποσοστό τουλάχιστον πενήντα τοις εκατό (50%) του ποσού που αρχικά συµφωνήθηκε και για κάθε επόµενη σε ποσοστό είκοσι τοις εκατό (20%). Το πρώτο εδάφιο εφαρµόζεται και σε κάθε µετάδοση ενός έργου από διαφορετικό ραδιοτηλεοπτικό οργανισµό, εφόσον αυτός έχει τους ίδιους µετόχους ή ενοποιεί αποτελέσµατα στην ίδια µητρική οντότητα, σύµφωνα µε τα προβλεπόµενα στο άρθρο 32 του N. 4308/2014 (Α’ 251), µε τον ραδιοτηλεοπτικό οργανισµό στον οποίο έγινε η πρώτη µετάδοση ή η προηγούµενη επανάληψη. Οι διατάξεις του πρώτου και δεύτερου εδαφίου δεν ισχύουν στις σχέσεις των οργανισµών συλλογικής διαχείρισης µε τους χρήστες που ρυθµίζονται στα άρθρα 1 έως 54 του ν. 4481/2017 (Α’ 100)».
Οι ιδιωτικές συµφωνίες
Αυτό ωστόσο θα ισχύει εφόσον δεν υπάρχει άλλη συµφωνία. Αν, δηλαδή, το συµβόλαιο µε την εταιρεία παραγωγής ή µε τους συντελεστές δεν αναφέρει κάτι διαφορετικό. Γιατί συχνά τα συµβόλαια αυτά περιλαµβάνουν στα «ψιλά γράµµατα» συµφωνίες που σε καµιά περίπτωση δεν µπορούν να θεωρηθούν εύλογη αµοιβή για προϊόντα που µπορούν να προσελκύουν διαφήµιση. Χαρακτηριστικό παράδειγµα η δήλωση του ηθοποιού Αργύρη Αγγέλου ότι «οι συντελεστές των τηλεοπτικών σειρών δεν πληρώνονταν για τα πνευµατικά δικαιώµατα από τις επαναλήψεις που πρόβαλλε το Mega το 2017, εξαιτίας της οικονοµικής του κατάστασης. Τα τελευταία χρόνια δεν πληρωνόµαστε για τα δικαιώµατα. Αυτά τα λίγα δικαιώµατα που παίρναµε ήταν ελάχιστα χρήµατα. Μπορεί από µια επανάληψη 54 επεισοδίων να έπαιρνες 450 ευρώ µικτά», είχε δηλώσει χαρακτηριστικά ο Αργύρης Αγγέλου για τα χρήµατα που έπαιρναν αυτός και οι συνάδελφοί του για τη σειρά, «Στο Παρά Πέντε». Αντίστοιχα, και ο Γιάννης Καπετάνιος είχε αποκαλύψει: «Ακόµα παίρνουµε λεφτά από το “Της Ελλάδος τα παιδιά”, κάτι ψιλά, 1,20 ευρώ το επεισόδιο. Στο εξωτερικό κάνεις ένα σίριαλ και ζεις για την υπόλοιπη ζωή σου, εδώ κάνουµε 15 σίριαλ και στο τέλος είµαστε και χρεωµένοι».
Οι επαναλήψεις στην αµερικανική TV και το… ελληνικό «maestro»
Ο αριθµός των σειρών που προβάλλονται σε επανάληψη στην καλωδιακή τηλεόραση έπεσε από τις 159 το 2013 στις 128 το 2015 και στις 96 το 2023, σύµφωνα µε έρευνα της Nielsen. Ενώ οι πρωτότυπες σειρές αυξήθηκαν από 70 το 2010 σε 181 το 2015, για να εκτιναχθούν στις 232 το 2024. Ένας λόγος για τον οποίο τα δίκτυα αποφεύγουν τις επαναλήψεις, είναι ότι θέλουν να έχουν τα δικαιώµατα των σειρών, προκειµένου να πωλούν τις παλαιότερες σεζόν στη διεθνή αγορά, όπου υπάρχει ακόµη ζήτηση και χρήµα.
Το καλωδιακό δίκτυο WGN America πλήρωσε περισσότερα από 1 εκατ. δολάρια ανά επεισόδιο για να προβάλλει επαναλήψεις των σειρών «Elementary» και «Person of Interest». Και οι δύο σειρές στις πρώτες τους σεζόν στο δίκτυο CBS είχαν τραβήξει την προσοχή 10 µε 12 εκατ. τηλεθεατών, αλλά στο WGN καµιά δεν ξεπέρασε τους 260.000 θεατές. Παρόµοιες ζηµιές έχουν πάθει η Time Warner και η Viacom µε επαναλήψεις σειρών όπως οι «Community» και «Hawaii Five-0».
Για να βελτιώσουν την ποιότητα, όλο και περισσότερα δίκτυα χρηµατοδοτούν σειρές µίας σεζόν (limited series) όπως η βραβευµένη µε Emmy «The People vs. O.J. Simpson» του FX. Αντί για 20 και πλέον επεισόδια, όπως συνηθιζόταν µέχρι πρόσφατα, πολλές σειρές φτάνουν µόλις τα δέκα. Τέτοιες σειρές µπορούν να προσελκύσουν κινηµατογραφικούς σταρ όπως ο John Travolta (στη σειρά για τον O.J. Simpson) και ο Matthew McConaughey (στο «True Detective»), που δεν δέχονται να δεσµευθούν για περισσότερες σεζόν. Για να αγοραστεί µια σειρά που θα προβάλλεται πέντε ηµέρες την εβδοµάδα, απαιτούνται συνήθως τουλάχιστον πέντε σεζόν ή 100 επεισόδια.
Σε αντίθεση µε τα δίκτυα της καλωδιακής τηλεόρασης, οι ιντερνετικές πλατφόρµες όπως το Netflix, το Hulu και το Amazon αγοράζουν σειρές για επαναλήψεις µε µεγάλη ζήλο. Ωστόσο, προτιµούν σειρές µε συνεχή ιστορία, τις οποίες οι συνδροµητές τους µπορούν να παρακολουθήσουν σε catch up: το Hulu, για παράδειγµα, αγόρασε τις προηγούµενες σεζόν της σειράς «Homeland». Τέτοιες σειρές δεν ενδιαφέρουν ιδιαίτερα την καλωδιακή τηλεόραση, διότι ο τηλεθεατής πρέπει να έχει δει τα προηγούµενα επεισόδια για να παρακολουθήσει τη συνέχεια. Αντίθετα, τα δίκτυα προτιµούν σειρές µε αυτοτελή επεισόδια, όπως το «Law & Order» ή εύπεπτες κωµωδίες όπως τα «Friends» («Φιλαράκια») και «Two and a Half Men». Στην Ελλάδα, το Netflix αγόρασε τα δικαιώµατα του «maestro», ανεβάζοντας πίστα το Mega, υπονοµεύοντας ωστόσο σε µεγάλο βαθµό όχι µόνο την επανάληψη της σειράς αλλά και την απήχηση της πρώτης µετάδοσης.
Ποιες σειρές προβλήθηκαν ξανά και ξανά
«Το ρετιρέ» (1991-1992)
Μια επανατοποθέτηση των ιστοριών του Γιάννη ∆αλιανίδη, για το κοινό της δεκαετίας του ‘90. Πολλές από τις ιστορίες που είδαµε στο «Ρετιρέ», είχαν παίξει µε διαφορετικά ονόµατα χαρακτήρων, και στα «Καθηµερινά» και στην «Οδό Ανθέων». Το «Ρετιρέ» ανέστειλε τη µετάδοσή του αιφνίδια, λόγω του ότι ορισµένοι από τους πρωταγωνιστές ζήτησαν αναπροσαρµογή αµοιβών, κάτι που δεν έγινε δεκτό. Οι «Μικροµεσαίοι» που ακολούθησαν, ήταν στην ουσία η ίδια σειρά, µε ελαφρώς διαφορετικούς χαρακτήρες, που δεν είχαν την ίδια επιτυχία, γι’ αυτό και η σειρά τελείωσε άδοξα.
«Εγκλήµατα» (1998-2000)
«Εγκλήµατα» ήταν ο τίτλος ελληνικής τηλεοπτικής «µαύρης» κωµωδίας που προβλήθηκε από τον ANT1 τις τηλεοπτικές σεζόν 1998-2000, σηµειώνοντας τεράστια επιτυχία. Τη συγγραφή του σεναρίου ανέλαβε ο Λευτέρης Παπαπέτρου και τη σκηνοθεσία οι Αντώνης Τέµπος και Αντώνης Αγγελόπουλος. Παραγωγός της σειράς ήταν αρχικά ο Νίκος Βεργέτης, ο οποίος αποχώρησε στο πρώτο µισό της σεζόν (13ο επεισόδιο) και στη συνέχεια ανέλαβε τη παραγωγή η Ena Productions, θυγατρική του σταθµού. Οι πρωταγωνιστές της σειράς ήταν οι Μαρία Καβογιάννη, Κώστας Κόκλας, Καίτη Κωνσταντίνου, Χρήστος Χατζηπαναγιώτης, Υρώ Μανέ, Σταύρος Νικολαΐδης, Αθηνόδωρος Προύσαλης, Σούλα Αθανασιάδου και Βασίλης Χαραλαµπόπουλος. Την Παρασκευή 31 ∆εκεµβρίου 1999, στις 21:00, προβλήθηκε και εορταστική τηλεταινία 75 λεπτών.
«∆ύο ξένοι» (1997-1999)
Η σειρά παρουσιάζει την ανάπτυξη και εξέλιξη µιας ερωτικής σχέσης µεταξύ µιας λαϊκής και χαµηλής µόρφωσης νεαρής γυναίκας, παρουσιάστριας τηλεοπτικής εκποµπής ελαφρού περιεχοµένου (Εβελίνας Παπούλια), και ενός καθηγητή δράµατος µε έντονα υπεροπτικές αρχές και εσωστρεφή προσωπικότητα (Νίκου Σεργιανόπουλου).
Η σειρά πήγε καλά, θριάµβευσε στον δεύτερο κύκλο, έφτασε στο πάρα ένα κυριολεκτικά, της παραγωγής ενός τρίτου κύκλου επεισοδίων και στη συνέχεια δηµιούργησε τον δικό της µύθο µέσα από αµέτρητες επαναλήψεις.
«Κωνσταντίνου και Ελένης» (1998-2000)
Η υπόθεση της σειράς λαµβάνει χώρα στο Μαρούσι και συγκεκριµένα στην οδό Σπύρου Λούη 67, όπου υπήρχε ένα νεοκλασικό σπίτι στο οποίο συγκατοικούν δύο τελείως αντίθετοι χαρακτήρες, ο Κωνσταντίνος Κατακουζηνός (Χάρης Ρώµας) και η Ελένη Βλαχάκη (Ελένη Ράντου). Η συγκατοίκηση προέκυψε µετά από νοµικό πρόβληµα. Ο θείος του Κωνσταντίνου, στον οποίο ανήκε το σπίτι πριν πεθάνει, άφησε δύο διαθήκες πριν από το θάνατό του, από τις οποίες η µία κληροδοτούσε το σπίτι στον Κωνσταντίνο και η άλλη στην Ελένη. Επειδή ήταν άγνωστο ποια ήταν η πιο πρόσφατη (άρα και η έγκυρη, εφόσον θα αναιρούσε την προηγούµενη), το σπίτι δεν γινόταν να το έχει στην κατοχή του ούτε ο Κωνσταντίνος ούτε η Ελένη. Στην αντιθετική σχέση τους θεµελιώνονται τα επεισόδια της σειράς.
«Απαράδεκτοι» (1991-1993)
Η ∆ήµητρα, ο Σπύρος, ο Βλάσης, η Ρένια, ο Γιάννης, ο Χαλακατεβάκης. Έξι ήρωες που συµβίωσαν για περίπου 50 τηλεοπτικά επεισόδια στις αρχές της δεκαετίας του ‘90, όµως το γράψιµο της ∆ήµητρας Παπαδοπούλου ήταν τόσο µοντέρνο, που η σειρά ενίοτε µοιάζει να γυρίστηκε πρόσφατα. Αρκετοί νέοι παρακολουθούν τη σειρά στο Youtube.
