Σφίγγει ο κλοιός για την προβολή καπνού και ηλεκτρονικού τσιγάρου

Τα πράγματα στη θέση τους αναφορικά με τη διαφήμιση στα offline και online Μέσα, την προώθηση και προβολή των προϊόντων καπνού και του ηλεκτρονικού τσιγάρου επιχειρεί να βάλει νέα εγκύκλιος του υπουργείου Υγείας την οποία απέστειλε ήδη σε όλες τις μηντιακές και δημοσιογραφικές ενώσεις (*).

Ο λόγος που το υπουργείο και συγκεκριμένα, η γενική διεύθυνση δημόσιας Υγείας και ποιότητας ζωής (διεύθυνση αντιμετώπισης εξαρτήσεων) έκρινε ότι έπρεπε να εξειδικεύσει περαιτέρω την ΚΥΑ Υ1/Γ.Π. οικ. 81348/2005 (ΦΕΚ 1075/ τ. ‘Β/ 2005) «Διαφήμιση και χορηγία προϊόντων καπνού σε συμμόρφωση προς την Οδηγία 2003/33/ΕΚ ( 152/20.6.2003) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Συμβουλίου.» είναι ότι παρατηρήθηκε μια σειρά από παραβατικά περιστατικά που έχουν λάβει χώρα το τελευταίο διάστημα. Κυρίως δε με την προβολή του ηλεκτρονικού τσιγάρου το οποίο τόσο από τους δημόσιους χώρους όσο και από τα media αντιμετωπίζεται με διαφορετικό τρόπο από ότι τα συμβατικά τσιγάρα, σε αντίθεση με το πνεύμα του νομοθέτη. Στο τέλος της εγκυκλίου επισημαίνονται σκληρά πρόστιμα.

Το υπουργείο υπενθυμίζει ότι ισχύουν οι ακόλουθες απαγορεύσεις :

* Σε σχέση με τα ηλεκτρονικά τσιγάρα και τους περιέκτες επαναπλήρωσης ισχύουν οι εξής απαγορεύσεις:

α) απαγορεύονται οι εμπορικές επικοινωνίες στο διαδίκτυο, στον Τύπο και σε άλλα έντυπα, με σκοπό ή άμεσο ή έμμεσο αποτέλεσμα την προώθηση ηλεκτρονικών τσιγάρων και περιεκτών επαναπλήρωσης, εξαιρουμένων των εντύπων που προορίζονται αποκλειστικά για επαγγελματίες του εμπορίου ηλεκτρονικών τσιγάρων ή περιεκτών επαναπλήρωσης και των εντύπων που τυπώνονται και κυκλοφορούν σε τρίτες χώρες, όπου τα συγκεκριμένα έντυπα δεν προορίζονται πρωτίστως για την αγορά της Ένωσης,

β) απαγορεύονται οι εμπορικές επικοινωνίες στην τηλεόραση και στο ραδιόφωνο με σκοπό ή άμεσο ή έμμεσο αποτέλεσμα την προώθηση ηλεκτρονικών τσιγάρων και περιεκτών επαναπλήρωσης,

γ) απαγορεύεται κάθε μορφή δημόσιας ή ιδιωτικής συνεισφοράς σε ραδιοφωνικά και τηλεοπτικά προγράμματα με σκοπό ή άμεσο ή έμμεσο αποτέλεσμα την προώθηση ηλεκτρονικών τσιγάρων και περιεκτών επαναπλήρωσης,

δ) απαγορεύεται κάθε μορφή δημόσιας ή ιδιωτικής συνεισφοράς σε οποιαδήποτε εκδήλωση, δραστηριότητα ή πρόσωπο με σκοπό ή άμεσο ή έμμεσο αποτέλεσμα την προώθηση των ηλεκτρονικών τσιγάρων και περιεκτών επαναπλήρωσης, η οποία πραγματοποιείται σε περισσότερα του ενός κράτη - μέλη ή στην οποία συμμετέχουν περισσότερα του ενός κράτη - μέλη ή έχει κατ’ άλλο τρόπο διασυνοριακές επιπτώσεις,

ε) απαγορεύονται για τα ηλεκτρονικά τσιγάρα και τους περιέκτες επαναπλήρωσης οι οπτικοακουστικές εμπορικές επικοινωνίες στις οποίες εφαρμόζεται το Π.Δ. 109/2010 (Α΄190).

 Για την πώληση και διαφήμιση προϊόντων καπνού, νέων προϊόντων καπνού, ηλεκτρονικού τσιγάρου και φυτικών προϊόντων για κάπνισμα εφαρμόζονται οι διατάξεις του άρθρου 2 του ν. 3730/2008 (Α΄262) και οι διατάξεις του άρθρου 3 της υπ’ αριθμ. Γ.Π. οικ. 104720/2010 απόφασης των Υπουργών Εσωτερικών, Αποκέντρωσης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης, Οικονομικών, Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Προστασίας του Πολίτη, Πολιτισμού και Τουρισμού (Β΄315). Επίσης, έχουν εφαρμογή στα προϊόντα καπνού, στα νέα προϊόντα καπνού, στο ηλεκτρονικό τσιγάρο και στα φυτικά προϊόντα για κάπνισμα και οι διατάξεις της υπ’ αριθμ. Υ1/Γ.Π.οικ. 81348/2005 απόφασης των Υπουργών Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης, Οικονομίας και Οικονομικών, Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Επικρατείας (Β΄1075). 2. Ν. 3730/2008 Απαγορεύεται : - η προβολή –όπως και η πώληση, κατασκευή κι εμπορία- αντικειμένων που έχουν την εξωτερική μορφή προϊόντων καπνού (συμπεριλαμβανομένων στην έννοια των προϊόντων καπνού και των ηλεκτρονικών τσιγάρων και των νέων προϊόντων καπνού και των φυτικών προϊόντων για κάπνισμα, βάσει του άρθρου 24 παρ. 1 του Ν. 4419/2016).

Απαγορεύεται η διαφήμιση (και πώληση) προϊόντων καπνού σε χώρους Υπηρεσιών Υγείας και εκπαιδευτικών ιδρυμάτων όλων των βαθμίδων Δημοσίου και Ιδιωτικού Δικαίου, καθώς και στα κυλικεία των Ιδρυμάτων και των Υπηρεσιών αυτών. - Η κάθε είδους διαφήμιση και προώθηση προϊόντων καπνού σε όλους τους εξωτερικούς, υπαίθριους και εσωτερικούς χώρους. Εξαιρούνται οι εσωτερικοί χώροι των σημείων πώλησης προϊόντων καπνού. Ως εξωτερικός χώρος νοείται και η πρόσοψη και λοιπές πλευρές του κουβουκλίου, οι τέντες και ο περιβάλλων χώρος του περιπτέρου. Στους εσωτερικούς χώρους περιλαμβάνονται ενδεικτικά οι κινηματογράφοι, τα θέατρα, οι στρατιωτικές μονάδες, τα Δικαστήρια, όλα τα καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος, τα ξενοδοχεία και πάσης φύσεως τουριστικά καταλύματα, καθώς και τα εμπορικά καταστήματα.

Απαγορεύεται η προβολή διαφημιστικών μηνυμάτων προϊόντων καπνού στους κινηματογράφους. - η χωρίς την προηγούμενη έγκριση του Υπουργείου Υγείας

(α) κάθε συνοδευτικής ένδειξης σε συσκευασίες προϊόντων καπνού, καθώς και κάθε μορφή διαφημιστικής προβολής ή καταχώρισης, σύμφωνα με τις οποίες η χρήση των προϊόντων καπνού εμφανίζει μειωμένο κίνδυνο για την υγεία και

 (β) η κυκλοφορία προϊόντων, που διατίθενται για τη διακοπή του καπνίσματος.

Κατά συνέπεια, υφίσταται ρητή απαγόρευση, οποιασδήποτε αναφοράς που νομίμως εκλαμβάνεται ως διαφήμιση, είτε πρόκειται για άμεση ή για έμμεση, είτε γίνεται στα πλαίσια τηλεοπτικής εκπομπής, εμπορικών, επιχειρηματικών, βιομηχανικών ανακοινώσεων, μέσω τύπου, έντυπου ή ραδιοφωνικού ή τηλεόρασης ή στην κοινωνία της πληροφορίας, είτε στα πλαίσια συνεντεύξεων ή αρθρογραφίας στα μέσα αυτά, για οποιοδήποτε προϊόν καπνού και συναφούς προϊόντος, συμπεριλαμβανομένων και των νέων προϊόντων καπνού που έχουν αδειοθοτηθεί και κυκλοφορούν νομίμως, κατά το άρθρο 17 του Ν. 4419/2016, περί του μειωμένου κινδύνου για την υγεία, ή και η κυκλοφορία προϊόντων με δηλούμενο σκοπό τη διακοπή του καπνίσματος, εκτός αν έχει δοθεί σχετική άδεια – για την αναφορά αυτή - από τον αρμόδιο Υπουργό.

Διανομή

Απαγορεύεται η δωρεάν διανομή προϊόντων καπνού, με εξαίρεση τη διανομή που γίνεται για σκοπούς έρευνας αγοράς. (Ως έρευνα αγοράς νοείται η συστηματική συλλογή και ανάλυση των απόψεων ή θέσεων ατόμων ή οργανισμών με τη χρήση μεθόδων των εφαρμοσμένων κοινωνικών επιστημών και στόχο την υποβοήθηση προσώπων ή φορέων στη λήψη αποφάσεων.)

Κατά συνέπεια, στην απαγορευτική διάταξη εμπίπτουν και οι περιπτώσεις προσφορών μέσω διαδικτύου (και όχι μόνο) προϊόντων καπνού και άλλων σχετικών προϊόντων, συμπεριλαμβανομένων και των νέων προϊόντων καπνού και των ηλεκτρονικών τσιγάρων, δωρεάν ή του τύπου δύο ή παραπάνω στην τιμή του ενός, ειδικότερα αν δεν πιστοποιείται η έννοια της έρευνας αγοράς κατά τα προηγούμενα.

Χορηγίες

Ως «προϊόντα καπνού» λογίζονται όλα τα προϊόντα που προορίζονται για κάπνισμα, εισρόφηση από τη μύτη, εκμύζηση ή μάσηση, εφόσον αποτελούνται, έστω και εν μέρει, από καπνό. «Διαφήμιση» είναι κάθε μορφή εμπορικής ανακοίνωσης με σκοπό ή με άμεσο ή έμμεσο αποτέλεσμα την προώθηση ενός προϊόντος καπνού. «Χορηγία» είναι κάθε δημόσια ή ιδιωτική συμβολή σε εκδήλωση, δραστηριότητα, ή σε άτομο με σκοπό ή με άμεσο ή έμμεσο αποτέλεσμα την προώθηση ενός προϊόντος καπνού.

Ακόμα και η διαφήμιση προϊόντος συμπληρωματικού σε προϊόν καπνού, εφόσον η χρήση του πρώτου αποτελεί ουσιαστική προϋπόθεση για τη χρήση του δεύτερου, η οποία δεν είναι δυνατό να τελεστεί με διαφορετικό τρόπο, και κατά συνέπεια αυτά ταυτίζονται κατά την κοινή αντίληψη, θεωρείται ότι έχει ως σκοπό ή αποτέλεσμα τη διαφήμιση και του προϊόντος καπνού.

Επιπρόσθετα, κάθε συμβολή με οποιοδήποτε τρόπο σε εκδήλωση ή δραστηριότητα, ανεξαρτήτως του σκοπού της, που ευλόγως θεωρείται ότι έχει ως αποτέλεσμα, έμμεσο ή άμεσο, την προώθηση ενός προϊόντος καπνού και ιδίως όταν στα πλαίσια των εκδηλώσεων αυτών (π.χ. εμπορικών ανακοινώσεων στα μέσα) γίνεται και ρητή αναφορά στα ίδια τα προϊόντα καπνού (συμπεριλαμβανομένων και των νέων προϊόντων καπνού και ηλεκτρονικών τσιγάρων) εντάσσεται στην παραπάνω έννοια της χορηγίας.

Διαφήμιση στον Τύπο

Η διαφήμιση στον τύπο και σε άλλα έντυπα μέσα περιορίζεται μόνο σε έντυπα που προορίζονται αποκλειστικά για τους επαγγελματίες του εμπορίου καπνού και σε έντυπα που τυπώνονται και εκδίδονται σε τρίτες χώρες, εφόσον η κοινοτική αγορά δεν είναι ο κύριος προορισμός των εντύπων αυτών. Κάθε άλλη διαφήμιση στον τύπο και σε άλλα έντυπα μέσα απαγορεύεται. Η διαφήμιση που δεν επιτρέπεται στον τύπο και σε άλλα έντυπα μέσα, δεν επιτρέπεται ούτε στις υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας.

Ως κοινωνία της πληροφορίας, νοείται τόσο το διαδίκτυο, όσο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα social media, ειδικότερα όταν αυτά χρησιμοποιούνται κατά τρόπο που διευκολύνει ή δεν περιορίζει την πρόσβαση στην πληροφορία (σχετικά με προϊόντα καπνού και συναφή προϊόντα) του μεγαλύτερου δυνατού αριθμού χρηστών, χωρίς γεωγραφικούς, ηλικιακούς ή άλλους περιορισμούς. (Οδηγία 2003/33/ΕΚ της 26ης Μαΐου 2003 για την προσέγγιση των νομοθετικών, κανονιστικών και διοικητικών διατάξεων των κρατών μελών, όσον αφορά τη διαφήμιση και τη χορηγία υπέρ των προϊόντων καπνού. Πως αιτιολογεί ο νομοθέτης την απαγόρευση; «Οι υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας αποτελούν ένα μέσο διαφήμισης των προϊόντων καπνού η χρήση του οποίου αυξάνεται με την αύξηση της πρόσβασης του κοινού στις υπηρεσίες αυτές και τη διάδοση της χρήσης τους. Οι εν λόγω υπηρεσίες, καθώς και οι ραδιοφωνικές εκπομπές, που μπορούν να μεταδίδονται και μέσω των υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας προσελκύουν ιδιαίτερα τους νέους καταναλωτές και είναι εύκολα προσπελάσιμες από αυτούς. Η διαφήμιση του καπνού και από τα δύο αυτά μέσα έχει από τη φύση της διασυνοριακό χαρακτήρα και θα πρέπει να ρυθμισθεί σε κοινοτικό επίπεδο.»)

Τα ηλεκτρονικά Μέσα

Απαγορεύεται κάθε μορφή ραδιοφωνικής διαφήμισης των προϊόντων καπνού. Τα ραδιοφωνικά προγράμματα δεν λαμβάνουν χορηγίες από επιχειρήσεις η κύρια δραστηριότητα των οποίων είναι η παραγωγή ή πώληση προϊόντων καπνού. Απαγορεύεται η χορηγία υπέρ εκδηλώσεων ή δραστηριοτήτων στις οποίες συμμετέχουν περισσότερα του ενός κράτη μέλη, ή οι οποίες διεξάγονται σε περισσότερα του ενός κράτη μέλη, ή έχουν με άλλο τρόπο διασυνοριακό αντίκτυπο. Απαγορεύεται η διανομή προϊόντων καπνού δωρεάν στα πλαίσια χορηγίας των εκδηλώσεων που αποσκοπούν ή έχουν ως άμεσο ή έμμεσο αντίκτυπο την προώθηση των εν λόγω προϊόντων. Η Απόφαση δεν θίγει την ισχύουσα απαγόρευση της διαφήμισης προϊόντων καπνού, ιδίως των τσιγάρων, συμπεριλαμβανομένης και της έμμεσης διαφήμισης. Από τα παραπάνω προκύπτει ότι η χρήση μέσων της Κοινωνίας της Πληροφορίας, όπως είναι το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, απαγορεύεται να έχει ακόμα και ως έμμεσο αποτέλεσμα (πόσο μάλλον σκοπό ή άμεσο αποτέλεσμα) την προώθηση ενός προϊόντος καπνού, μέσω οποιωνδήποτε εμπορικών ανακοινώσεων, οποιασδήποτε μορφής.

Επιπλέον, κάθε συμβολή που εύλογα θεωρείται ότι έχει ως αποτέλεσμα, έμμεσο ή άμεσο, την προώθηση ενός προϊόντος καπνού, ιδίως στα πλαίσια εκδηλώσεων (π.χ. εμπορικών ή επιχειρηματικών ανακοινώσεων στα Μ.Μ.Ε.), και ιδίως όταν γίνεται και ρητή αναφορά στο προϊόν αυτό (συμπεριλαμβανομένων και των νέων προϊόντων καπνού και ηλεκτρονικών τσιγάρων) και εντάσσεται σε αντίστοιχες δράσεις με το ίδιο περιεχόμενο σε διάφορα Κράτη - Μέλη, θεωρείται ότι έχει διασυνοριακό αντίκτυπο και απαγορεύεται.

 «Οπτικοακουστική εμπορική ανακοίνωση»

Εικόνες με ή χωρίς ήχο που προορίζονται για άμεση ή έμμεση προώθηση εμπορευμάτων, υπηρεσιών ή της εικόνας ενός φυσικού ή νομικού προσώπου που ασκεί οικονομική δραστηριότητα. Οι εικόνες αυτές συνοδεύουν ή περιλαμβάνονται σε πρόγραμμα έναντι πληρωμής ή ανάλογου ανταλλάγματος ή για λόγους αυτοπροβολής. Μορφές οπτικοακουστικής εμπορικής ανακοίνωσης συνιστούν ιδίως η τηλεοπτική διαφήμιση, η χορηγία, η τηλεπώληση και η τοποθέτηση προϊόντος.

Απαγορεύονται όλες οι μορφές οπτικοακουστικών εμπορικών ανακοινώσεων που αφορούν σε τσιγάρα και λοιπά προϊόντα καπνού. Απαγορεύεται απολύτως η τοποθέτηση προϊόντων καπνού ή τσιγάρων ή προϊόντων από επιχειρήσεις των οποίων κύρια δραστηριότητα είναι η παρασκευή ή πώληση τσιγάρων και λοιπών προϊόντων καπνού. Η αναγραφή του σήματος προϊόντος ή υπηρεσίας ή της επωνυμίας ή του διακριτικού τίτλου επιχείρησης, ή η αναγγελία γεγονότος καλλιτεχνικού και εμπορικού χαρακτήρα στην οθόνη κατά τη διάρκεια οποιασδήποτε εκπομπής, συνιστά διαφήμιση που εμπίπτει σε όλους τους σχετικούς περιορισμούς ως προς το περιεχόμενο και τη διάρκειά της.

Από τα ανωτέρω καθίσταται απολύτως σαφές ότι οποιαδήποτε οπτικοακουστική αναφορά, είτε στο εμπορικό σήμα του προϊόντος, είτε της επωνυμίας / διακριτικού τίτλου επιχείρησης στην τηλεοπτική οθόνη, ή οποιαδήποτε εικόνα, με ή χωρίς ήχο, ακόμα και για λόγους αυτοπροβολής (πόσο μάλλον για λόγους άμεσης ή έμμεσης προώθησης προϊόντων) μιας επιχείρησης (νομικού ή φυσικού προσώπου που ασκεί οικονομική δραστηριότητα) ή (αμέσως ή εμμέσως) του προϊόντος, αναφορικά με τα προϊόντα καπνού, συμπεριλαμβανομένων και των νέων προϊόντων καπνού και των ηλεκτρονικών τσιγάρων απαγορεύεται αυστηρά.

Επισημαίνονται ιδιαιτέρως οι ακόλουθες απαγορεύσεις του νόμου σχετικά με την προστασία των καταναλωτών από τις διαφημιστικές κι εμπορικές πρακτικές των επιχειρήσεων :

Παραπλανητικές πράξεις

Μια εμπορική πρακτική θεωρείται παραπλανητική όταν περιλαμβάνει εσφαλμένες πληροφορίες και είναι, συνεπώς, αναληθής ή, όταν, με οποιονδήποτε τρόπο, συμπεριλαμβανομένης της συνολικής παρουσίασής της, παραπλανά ή ενδέχεται να παραπλανήσει το μέσο καταναλωτή, ακόμα και εάν οι πληροφορίες είναι, αντικειμενικά, ορθές όσον αφορά ένα ή περισσότερα από τα στοιχεία τα οποία παρατίθενται κατωτέρω και, ούτως ή άλλως, τον οδηγεί ή ενδέχεται να τον οδηγήσει να λάβει απόφαση συναλλαγής την οποία, διαφορετικά, δεν θα ελάμβανε. Τα στοιχεία αυτά είναι: α) η ύπαρξη ή η φύση του προϊόντος, β) τα κύρια χαρακτηριστικά του προϊόντος, όπως είναι η διαθεσιμότητα, τα οφέλη, οι κίνδυνοι, η εκτέλεση, η σύνθεση, τα συνοδευτικά εξαρτήματα, η μετά την πώληση υποστήριξη προς τον καταναλωτή και η αντιμετώπιση των παραπόνων, η μέθοδος και η ημερομηνία κατασκευής ή παροχής, η παράδοση, η καταλληλότητα, η χρήση, η ποσότητα, οι προδιαγραφές, η γεωγραφική ή εμπορική προέλευση ή τα αναμενόμενα από τη χρήση του προϊόντος αποτελέσματα, ή τα αποτελέσματα και τα ουσιώδη χαρακτηριστικά των δοκιμών ή ελέγχων του προϊόντος,  Μια εμπορική πρακτική θεωρείται επίσης παραπλανητική όταν, στο πραγματικό της πλαίσιο, λαμβανομένων υπόψιν όλων των χαρακτηριστικών της και των περιστάσεων, οδηγεί ή ενδέχεται να οδηγήσει τον μέσο καταναλωτή να λάβει απόφαση συναλλαγής την οποία διαφορετικά δεν θα ελάμβανε και η πρακτική περιλαμβάνει: α) κάθε προσπάθεια προώθησης προϊόντος (μάρκετινγκ), συμπεριλαμβανομένης της συγκριτικής διαφήμισης, που δημιουργεί σύγχυση με προϊόντα, εμπορικά σήματα, εμπορικές επωνυμίες και άλλα διακριτικά γνωρίσματα ενός ανταγωνιστή.

Παραπλανητικές παραλείψεις

Μια εμπορική πρακτική θεωρείται παραπλανητική όταν, στο πραγματικό της πλαίσιο, λαμβανομένων υπόψη όλων των χαρακτηριστικών της και των περιστάσεων, καθώς και των περιορισμών του συγκεκριμένου μέσου επικοινωνίας, παραλείπει ουσιώδεις πληροφορίες που χρειάζεται ο μέσος καταναλωτής, ανάλογα με το συγκεκριμένο πλαίσιο, για να λάβει τεκμηριωμένη απόφαση συναλλαγής και ως εκ τούτου τον οδηγεί ή ενδέχεται να τον οδηγήσει να λάβει απόφαση συναλλαγής την οποία διαφορετικά δεν θα ελάμβανε.

(*)

Ενωση Εκδοτών Διαδικτύου (ΕΝ.Ε.Δ.)

Ένωση Ενημερωτικών Τηλεοράσεων Ελληνικής Περιφέρειας

Ένωση Ιδιωτικών Τηλεοπτικών Σταθμών Εθνικής Εμβέλειας (Ε.Ι.ΤΗ.Σ.Ε.Ε.)

Πανελλήνια Ένωση Ιδιοκτήτων Ραδιοφωνικών Σταθμών (Π.Ε.Ι.ΡΑ.Σ.)

Ένωση Ιδιοκτητών Ιδιωτικών Ραδιοφωνικών Σταθμών Αθηνών (Ε.Ι.Ι.Ρ.Α.)

Ένωση Περιφερειακών Καναλιών Ελλάδος (Ε.ΠΕ.Κ.)

Πανελλήνια Ομοσπονδία Ενώσεων Συντακτών (Π.Ο.Ε.ΣΥ.)

Ένωση Συντακτών Ημερήσιων Εφημερίδων Αθηνών (Ε.Σ.Η.Ε.Α.)

Σύνδεσμος Επιχειρήσεων Περιοδικού Τύπου

Ένωση Συντακτών Περιοδικού-Ηλεκτρονικού Τύπου

Σύνδεσμος Ημερησίων Περιφερειακών Εφημερίδων