ΟΠΑ: Ερμής με σφρίγος και συναίσθημα!

Το ΟΠΑ είναι αναμφισβήτητα το κορυφαίο οικονομικό πανεπιστήμιο στην Ελλάδα και στο πέρασμά του στην δεύτερη Εκατονταετία της ιστορίας του χρειαζόταν ένα κεντρικό όχημα επικοινωνίας, χρειαζόταν ταυτότητα!

Η Bonjour Design κλήθηκε από το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών να μελετήσει και να προτείνει ένα πρόγραμμα εφαρμογών Οπτικής Ταυτότητας, η μελέτη της οποίας διήρκησε δεκατέσσερις μήνες και αναπτύχθηκε σε τρεις ενότητες:

1. Έρευνα & Ανάλυση

Σε πρώτη φάση συγκεντρώθηκαν και αξιολογήθηκαν όλα τα εικαστικά στοιχεία της ταυτότητας που χρησιμοποιούσε το πανεπιστήμιο από την ίδρυσή του μέχρι σήμερα.
Μέσα από αυτή τη διαδικασία, ανασύρθηκε στην επιφάνεια και το πρώτο ιδρυτικό σήμα του πανεπιστημίου από το 1920, που ήταν η κεφαλή του Ερμή από το άγαλμα του Πραξιτέλη, το οποίο αντικαταστάθηκε το 1935 από μια άλλη απεικόνιση του Ερμή πάνω σε νόμισμα. Ένα νόμισμα που σύμφωνα με την μυθολογία, χρησίμευε ως «οβολός» δηλαδή ως ναύλο μεταφοράς των ψυχών προς τον κάτω κόσμο.

Παράλληλα, πραγματοποιήθηκε, από το London Bureau της Bonjour Design, έρευνα σε παγκόσμια κλίμακα, ώστε να καταγραφεί η σημερινή εικόνα όλων των ξένων πανεπιστημίων και να αναλυθούν οι τάσεις και στρατηγικές στη ταυτότητά τους. Η έρευνα έδειξε να επικρατεί μια σημειολογική και στυλιστική τάση χρήσης στοιχείων, ευρέως αναγνωρίσιμων με στόχο την άμεση και γρήγορη αναγνωρισιμότητα τους από την παγκόσμια σπουδαστική κοινότητα.

2. Kαθορισμός Στρατηγικής Προσέγγισης

Στη δεύτερη ενότητα καθορίστηκε η στρατηγική προσέγγισης η οποία στηρίχτηκε στο συμπέρασμα ότι ο Ερμής ως συμβολισμός είναι ταυτισμένος με το Οικονομικό Πανεπιστήμιο, ότι είναι κομμάτι της ιστορίας του, οπότε η παρουσία του στη νέα ταυτότητα ήταν προϋπόθεση!

Κατόπιν τούτου, κρίθηκε απαραίτητο να διερευνηθεί η αναγνωρισιμότητα των δύο σημάτων που είχε χρησιμοποιήσει το πανεπιστήμιο μέχρι σήμερα.

Οι ερωτηθέντες ήταν Έλληνες καθημερινοί άνθρωποι καθώς και ξένοι επισκέπτες – τουρίστες και τα ποσοστά των ανθρώπων που αναγνώρισαν τον Ερμή, στο νόμισμα είναι μόλις 10 Έλληνες στους εκατό & 5 Ξένοι στους εκατό, ενώ στο αγαλμάτινο μπούστο οι Έλληνες φτάνουν τους 90 στους εκατό και οι Ξένοι τους 95 στους εκατό.   
 
Η Bonjour-Design με βάση τα ευρήματα της Έρευνας στήριξε τη μελέτη για την ανάπτυξη της νέας οπτικής ταυτότητας του Πανεπιστημίου στο ιδρυτικό του σήμα, τον αγαλμάτινο Ερμή, που συγκέντρωσε τη μεγαλύτερη αναγνωρισιμότητα και που άλλωστε συμβολίζει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που ταιριάζουν στην αποστολή του Πανεπιστημίου.
 
Ο «Ερμής», σύμφωνα με τη ελληνική μυθολογία, είχε διάφορες ιδιότητες, σε κάθε μία έφερε και αντίστοιχη περιβολή. Ο κύριος ρόλος του ήταν αυτός του αγγελιαφόρου των θεών.  Ήταν η πιο συμπαθητική θεότητα του ελληνικού δωδεκάθεου, καθώς συνδύαζε πολύ έντονα τα ανθρώπινα με τα θεϊκά στοιχεία, αλλά και γιατί θεωρείτο ουσιαστικά ο πρώτος δάσκαλος του ανθρώπινου γένους και ο προστάτης της νεολαίας στην άθληση και τη μάθηση.

3.  Ανάπτυξη του σχεδιασμού

Η μελέτη αναπτύχθηκε σε ένα κεντρικό κορμό με κορυφαία όλων το νέο έμβλημα και το νέο λογότυπο του πανεπιστημίου.

Η σημειολογική ανάλυση του νέου θεσμικού εμβλήματος και λογοτύπου έχει ως εξής:
•  Η κεφαλή του Ερμή, στο νέο έμβλημα, στράφηκε λίγο εμπρός, ώστε το νεανικό και πράο  βλέμμα του να είναι περισσότερο ορατό.
•  Τονίστηκε το φως που πέφτει στο πρόσωπο του Ερμή. Το φως για τους αρχαίους συμβόλιζε μάθηση και γνώση.
•  Το σχέδιο του εμβλήματος αποδόθηκε με μια αφαιρετική προσέγγιση σύγχρονης χαρακτικής, καθιστώντας το έτσι διαχρονικό.
•  Η κεφαλή, βγήκε από τον κύκλο και κάθισε πάνω στο σχήμα μιας ηρωικής ασπίδας, συμβόλου μαχητικότητας και σιγουριάς.
•  Η γραφή του λογοτύπου στηρίχτηκε στην κεφαλαιογράμματη γεωμετρική απλότητα ενός αλφαβήτου της κλασσικής περιόδου.

Σημαντικό ρόλο στη νέα οπτική ταυτότητα παίζει το διακλαδωτό σύστημα «υπογραφής» με τρεις βραχίονες που είναι οι σχολές του πανεπιστημίου, μαζί με το σύστημα «συν-υπογραφής» που αφορά στα 8 Τμήματά τους και τα 18 Μεταπτυχιακά τους Προγράμματα.

Ο τέταρτος σημαντικός βραχίονας «υπογραφής» είναι οι διοικητικές υπηρεσίες του πανεπιστημίου με την αντίστοιχη σήμανση.

Η μελέτη της νέας οπτικής ταυτότητας απλώνεται σε ένα πλήθος εφαρμογών, όπως είναι η ταυτότητα του πανεπιστημίου στο διαδίκτυο, στα έντυπα, στη σήμανση των κτιρίων εξωτερικά και εσωτερικά κ.α.

Αξιοσημείωτη στυλιστική παρέμβαση ήταν και ο επανασχεδιασμός των τηβέννων για τις πρυτανικές αρχές και των φοιτητών.


Ήταν αναγκαία η αλλαγή

Ο Αναπληρωτής Καθηγητής Μάρκετινγκ του ΟΠΑ, Βλάσης Σταθακόπουλος μίλησε για τη νέα οπτική ταυτότητα του Πανεπιστημίου.

 Πως προέκυψε η ανάγκη ώστε το ΟΠΑ να αναθεωρήσει την οπτική του ταυτότητα;

Τα τρία τελευταία χρόνια το ΟΠΑ, σε ετήσια βάση, πραγματοποιεί έρευνα για την αποτύπωση της εικόνας του Ιδρύματος στους πρωτοετείς φοιτητές του. Η έρευνα αυτή ανέδειξε ότι η εικόνα του  Πανεπιστημίου σε ένα  από τα βασικά κοινά του – στόχος δεν είναι η ενδεδειγμένη και αυτή που θα επιθυμούσαμε. Πιο συγκεκριμένα, μεταξύ άλλων ευρημάτων, η έρευνα έδειξε ότι οι φοιτητές εκφράζονται με συγκρατημένο τρόπο για την οπτική εμφάνιση και αναγνωρισιμότητα του προηγούμενου λογοτύπου του ΟΠΑ. Ταυτόχρονα, μία εσωτερική ανάλυση (internal audit) που πραγματοποιήσαμε σε όλο το επικοινωνιακό υλικό του Πανεπιστημίου (π.χ., έντυπα, μπροσούρες, εκδόσεις, ιστόπεδα, κ.λπ.) έδειξε μια απόλυτα κατακερματισμένη εικόνα του Πανεπιστημίου σε σχέση με την εξωτερική του επικοινωνία. Με άλλα λόγια, κάθε διεύθυνση, κάθε υπηρεσία και κάθε τμήμα του Πανεπιστημίου είχε αναπτύξει και χρησιμοποιούσε τη δική του, ξεχωριστή οπτική ταυτότητα με  βάση το προηγούμενο λογότυπο του Ιδρύματος. Με άλλα λόγια, η διοίκηση της Ιδρυματικής ταυτότητας του ΟΠΑ χαρακτηριζόταν από ανομοιομορφία και ασυνέπεια.  Αυτό όπως καταλαβαίνετε είχε  ως αποτέλεσμα το Πανεπιστήμιο να μην επικοινωνεί με όλα τα κοινά – στόχος, δηλαδή τους stakeholders (π.χ., απόφοιτοι Λυκείων, προπτυχιακοί φοιτητές, μεταπτυχιακοί φοιτητές, συνεργαζόμενα Πανεπιστήμια του εξωτερικού, φορείς και οργανισμοί εντός και εκτός της χώρας κ.λπ.), με μια κοινή και ενιαία εικόνα, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα την πλήρη σύγχυση για την εικόνα και την ταυτότητα του.  Τέλος, έρευνα που επίσης πραγματοποιήθηκε σε διεθνές κοινό έδειξε ότι  ελάχιστοι αναγνώριζαν το προηγούμενο λογότυπο του ΟΠΑ και το ότι αυτό απεικόνιζε τον Ερμή. Όλα τα παραπάνω λοιπόν μας οδήγησαν στην απόφαση, πρώτον να αναπτύξουμε μια νέα οπτική ταυτότητα, διεθνώς αναγνωρίσιμη και η οποία να επικοινωνεί τις αξίες και αρχές που εκφράζουν το Πανεπιστήμιο σε όλα τα κοινά του – στόχος και δεύτερον να εφαρμοστεί (από εδώ και στο εξής) μια κοινή, ενιαία και συντονισμένη επικοινωνιακή πολιτική όσον αφορά όλη την εξωτερική και εσωτερική επικοινωνία του Πανεπιστημίου.

Ποιοι είναι οι βασικοί στόχοι που το ΟΠΑ έχει θέσει και ελπίζει να πετύχει με την υιοθέτηση της νέας και ενιαίας οπτικής ταυτότητας;

 Οι στόχοι δεν θα μπορούσαν παρά να βασίζονται στις βασικές αρχές και πτυχές του μάρκετινγκ, για παράδειγμα την τοποθέτηση (positioning) και το οπτικό μίγμα (visual identity mix). Ο βασικός στόχος είναι το ΟΠΑ να αποκτήσει μια περισσότερο θετική εικόνα (από την ήδη πολύ καλή που έχει εντός και εκτός Ελλάδος) στους stakeholders του, που σε βάθος χρόνου θα οδηγήσει σε καλύτερη φήμη και εν τέλει σε πιο θετική προδιάθεση απέναντι του. Με σύμβολο τη νέα οπτική ταυτότητα, το ΟΠΑ στοχεύει να επικοινωνήσει στα κοινά του – στόχος το τι ακριβώς αντιπροσωπεύει σαν Δημόσιο Ανώτατο Ίδρυμα.  Η αποστολή, οι Ιδρυματικές αξίες, η κουλτούρα, η φιλοσοφία,  η ιστορία και το ήθος του Πανεπιστημίου εκφράζονται πλέον ενιαία και αδιαίρετα μέσα από την νέα οπτική του ταυτότητα. Το ΟΠΑ είναι ένα διεθνές και παγκόσμια αναγνωρισμένο για τις επιδόσεις του Πανεπιστήμιο. Η εξωστρέφεια, η αριστεία, η καινοτομία και η κοινωνική προσφορά αποτελούν τους τέσσερις βασικούς πυλώνες πάνω στους οποίους θα στηριχθεί το Πανεπιστήμιο για να πορευθεί στην επόμενη εκατονταετία. Η νέα οπτική ταυτότητα ξεκάθαρα συμβολίζει και επικοινωνεί την νέα στρατηγική κατεύθυνση που θα ακολουθήσει το ΟΠΑ στο μέλλον. Θέλουμε ακόμα με την νέα οπτική μας ταυτότητα να διαφοροποιηθούμε από άλλα παρόμοια Ιδρύματα του εσωτερικού και του εξωτερικού που παρέχουν σχεδόν παρόμοιες υπηρεσίες. Τα στοιχεία της οπτικής ταυτότητας, δηλαδή το νέο λογότυπο, το συνδυαστικό όνομα (Ελληνικά και Αγγλικά) του Ιδρύματος, το χρώμα και η τυπογραφία είναι εξαιρετικά σημαντικά γιατί βοηθούν να αναγνωρίζεται το ΟΠΑ ευκολότερα (και στο εσωτερικό και στο εξωτερικό), λειτουργούν σαν σύμβολα της ποιότητας των υπηρεσιών που προσφέρει το Πανεπιστήμιο, δηλώνουν τι σημαίνει ΟΠΑ, κάνουν το ΟΠΑ μοναδικό και ξεχωριστό παγκοσμίως και δίνουν μια «φρέσκια» και πιο σύγχρονη εικόνα για αυτό, βοηθώντας το να αποκτήσει τους απαραίτητους πόρους (διεθνείς συνεργασίες, ερευνητικά προγράμματα, χορηγούς κ.λπ.) και υποψήφιους έλληνες και ξένους φοιτητές. Επίσης να μην αγνοήσουμε και το πιθανό εντονότερο συναισθηματικό δέσιμο με το ΟΠΑ, που μπορεί να επιτευχθεί. Τέλος η ενιαία πλέον οπτική ταυτότητα κάνει την επικοινωνία του Ιδρύματος αποτελεσματικότερη και πολύ πιο εύκολη, ενώ ταυτόχρονα επιτυγχάνει σημαντικές οικονομίες κλίμακας και μείωσης του κόστους λειτουργίας του Πανεπιστημίου. 

Πιστεύετε ότι η νέα οπτική ταυτότητα του ΟΠΑ αποτελεί πανάκεια για την επίτευξη των στόχων της επικοινωνίας που έχει θέσει το ΟΠΑ με τα κοινά του;

Σε καμία περίπτωση δεν μπορεί η υιοθέτηση μιας νέας οπτικής ταυτότητας  για οποιαδήποτε οργανισμό να αποκρύψει  τις όποιες αδυναμίες του σε θέματα στρατηγικής, κουλτούρας, τακτικών, λειτουργίας και πολιτικών Ιδρυματικής επικοινωνίας. Με το σκεπτικό αυτό, η όποια αλλαγή στην οπτική ταυτότητα θα είναι μόνο εικαστική και όχι ουσιαστική. Αντίθετα, απαιτείται η συνειδητοποίηση ότι η εφαρμογή των αρχών του Μάρκετινγκ και της Επικοινωνίας για ένα «εταιρικό»/ιδρυματικό brand είναι μια πολυσύνθετη και προκλητική υπόθεση που περιλαμβάνει πολύ περισσότερα από την απλή αλλαγή της οπτικής του ταυτότητας.  Χωρίς ξεκάθαρη αποστολή, όραμα, αξίες, στόχους, στρατηγική και ανθρώπους που θα παρακινηθούν και θα συστρατευθούν σε αυτή τη προσπάθεια, η όποια νέα οπτική ταυτότητα είναι καταδικασμένη στην αποτυχία.